Overhandiging witboek: 'Freelancers lopen de gaten dicht'

• Download het witboek Journalistiek heeft een prijs
• Of bekijk de website Journalistiek heeft een prijs

Marjan Enzlin: 'Dit wordt een langdurige campagne'

In de boodschap aan Peter Stadhouders, directeur bij het Nederlands Uitgeversverbond (NUV), lag de nadruk op de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor het behoud van kwaliteitsjournalistiek. NVJ-voorzitter Marjan Enzlin: ‘Als journalisten en fotografen niet voldoende tijd hebben hun werk goed te doen of als zij hun werk moeten doen tegen steeds lagere tarieven of tegen steeds lastiger voorwaarden, dan wreekt zich dat uiteindelijk in de kwaliteit van hun werk. Dat is geen rocket science, dat is een feit. Een feit waar uitgevers uiteindelijk ook last van krijgen. Want een krakkemikkig product verkoopt niet.’

Het zal een langdurige campagne worden, beloofde ze. ‘Ik voorspel u alvast dat u ons lastig zult vinden gedurende de looptijd van de campagne. Ik beschouw het als mijn persoonlijke verantwoordelijkheid dat we dichter bij elkaar komen en dat we gezamenlijk creatieve oplossingen zoeken voor een probleem dat ook gezamenlijk is.’

Jan-Joseph Stok: 'We lopen meer risico's' 

Bij de overhandiging van het witboek benadrukte fotojournalist Jan-Joseph Stok het belang van onafhankelijke producties uit conflictgebieden. Maar met de huidige tarieven kunnen freelancers niet goed genoeg hun werk doen. ‘We lopen in conflictgebieden veel meer risico’s, maar we moeten zelf onze veiligheidsmaatregelen treffen. Als je reis vooraf niet goed is georganiseerd, loop je alleen maar meer risico. Die verantwoordelijkheid ligt de freelancer maar ook bij de opdrachtgever.’ Het aantal  buitenlandproducties in Nederlandse kranten en tijdschriften is nog maar minimaal, terwijl het belang van onafhankelijke journalistiek in conflictgebieden onverminderd groot is. ‘ Er bestaan nog steeds veel plekken in de wereld waar niet genoeg onafhankelijke journalisten zijn en waar nauwelijks betrouwbare informatie vandaan komt.’

Peter Stadhouders: 'Investeren in digitalisering kost heel veel geld'

Bij de ontvangst van het witboek bevestigde Stadhouders dat iedereen gebaat is bij goede onafhankelijke journalistiek. ‘Ik denk dat alle uitgeverijen weten dat ze kwaliteit moeten leveren. Om deze vast te houden investeren we heel veel in digitalisering. Dat kost verschrikkelijk veel geld, tientallen miljoenen per jaar. En dan kom je uit op de prijs. Het is dan toch een beetje uit de lengte of uit de breedte. Waar besteed je je geld aan? Dan is dat toch in digitalisering, zoals Topics bij De Persgroep of het videoplatform Telegraaf VNDG.’

Wat Stadhouders betreft, wordt het gesprek aangegaan. ‘En als wij dat niet doen, dan zorgen jullie er wel voor. Ik kan er alleen maar voor pleiten dat we hier geen single issue movement van maken maar naar het totaal kijken, het behoud van kwaliteit en ingaan op de behoefte van lezer en kijker.’

Max van Weezel: 'Van het kastje naar de muur'

In Hilversum maakte Max van Weezel in aanwezigheid van omroepfreelancers en NPO-voorzitter Shula Rijxman zich grote zorgen over freelancers die gewend raken aan veel te lage tarieven en alleen nog hun journalistieke werk kunnen doen, dankzij een goed verdienende partner. ‘Bij de omroepen speelt nog een andere problematiek. Freelancers worden permanent van het kastje naar de muur gestuurd. Journalisten worden in payrollconstructies geduwd, in plaats van in dienst genomen. Het vervelende is dat omroepen zich verschuilen achter NPO, met het argument dat zendercoördinatoren bepalen of een programma blijft of stopt. Terwijl de NPO geen wettelijke verantwoordelijkheid heeft voor het personeelsbeleid, want dat zit nou net weer bij de omroepverenigingen. Wij zouden het normaal vinden als de NPO en omroepen wel samen optrekken.’

Shula Rijxman: 'We moeten gezamenlijk optreden'

‘Als ik jullie verhaal nu hoor kan ik niet anders zeggen dat juist in deze tijd journalistiek een groot goed en noodzakelijk is’, reageerde NPO-voorzitter Shula Rijxman. ‘In een tijd van nepnieuws en propagandaberichten zijn jullie er om te ontmaskeren of de andere kant te laten zien. Ik vind de interne discussies over de positie van netmanagers tegenover die van omroepen waarmee freelancers mee worden geconfronteerd dan ook verschrikkelijk. En bovendien ingewikkeld, want niet iets wat je in een prestatieovereenkomst kunt regelen; die is bedoeld om doelstellingen te koppelen en niet om personeelszaken te regelen. Wat ik in elk geval wil zeggen is dat ik hierover apart met collega Gerard Timmer, voorzitter van het College van Omroepen (CvO), zal spreken en dat we gezamenlijk moeten optreden om het zo goed mogelijk voor jullie te regelen.’

Ewout de Bruijn: 'Freelancers lopen de gaten dicht'

Omroepjournalist Ewout de Bruijn zei bij de overhandiging van het witboek dat hij even twijfelde of hij zou meewerken aan de presentatie. ‘Je steekt je hoofd boven het maaiveld uit. Maar ik wilde het ook heel graag, omdat ik heel trots ben dat ik voor NPO Radio 1 mag werken, de eredivisie van de Nederlandse radiojournalistiek. Ik voel me daar heel erg thuis. Maar ik maak me ook erg veel zorgen en er moet iets gebeuren. Ik vraag me namelijk af hoe lang ik dit werk kan verantwoorden tegenover me zelf. Ik wil me niet vergelijken met die toppers van de omroep die meer dan 180.000 verdienen, maar ik zie ons wel als een elftal, een team. De spitsen scoren, maken het spel en krijgen veel geld. De middenvelders zijn de dragende krachten, de mensen in vaste dienst en krijgen ook een prachtig salaris. De verdedigers zijn de mensen die de gaten moeten dichtlopen, de freelancers. Ik wil niet zeggen dat we een boekenbon krijgen, maar freelancers leveren naar mijn idee veel meer dan wat zij betaald krijgen.’

Shula Rijxman prees De Bruijn om zijn moed. ‘Ik vind het fantastisch dat je dit doet; de wereld heeft meer moedige mensen nodig. Ik ben het met je eens dat een elftal pas compleet is als het aanvallers, middenvelders en verdedigers heeft. Daarmee zeg ik ook iets richting jullie positie.’ Rijxman benadrukte nogmaals dat zij samen met Gerard Timmer wil praten over de rol en positie van freelancers bij de omroepen.

Kees Boonman: 'Stop de race naar de bodem'

In Den Haag was het politiek journalist en commentator Kees Boonman die het witboek overhandigde aan de mediawoordvoerders uit de Tweede Kamer. Hij benadrukte dat de race naar beneden moet worden gestopt en daar is een wetgever voor nodig. ‘De NVJ pleit voor collectieve afspraken voor alle werkenden, dus ook voor zelfstandigen. De NVJ wil voor de journalistieke sector een uitzondering op het Mededingingsrecht. Het moet mogelijk zijn om een cao voor alle werkenden algemeen verbindend verklarend te krijgen. Dit gebeurt al in landen zoals Ierland, Duitsland en Frankrijk.’

Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet (GroenLinks) heeft inmiddels toegezegd dat zij schriftelijke vragen gaat stellen over onder andere de mogelijkheden van collectieve afspraken en over de passendheid en houdbaarheid van de mededingingswet in relatie tot het aantal groeiende zzp’ ers.

Fotografie: Ingrid de Groot (NUV, Amsterdam); Serge Ligtenberg (Tweede Kamerleden); Martine Krekelaar (NPO, Hilversum)