'Moscow Calling'

foto: Fenna Jensma

Historisch kregen mediafiguren die zich met misleidende informatie op het thuisfront richten altijd troetelnaampjes. Daarmee werden ze ook meteen onschadelijk gemaakt. Zou Philips er al één hebben? Gullible* Graham, misschien? In WO II gaven de Britten de bijnaam lord ‘Haw-Haw’ aan de Engelse stem die namens de nazi’s de Britse en Amerikaanse radioluisteraar trachtte te demoraliseren. Intussen was luisteren in het UK en de VS naar het nazi-programma Germany Calling uit Hamburg niet verboden. Hoe precair de nationale toestand ook was, er was voldoende vertrouwen in het onderscheidingsvermogen van de burger. En een ingebakken afkeer van overheidscensuur. Onder de Duitse totalitaire bezetter was daarentegen luisteren naar de BBC wel verboden. Net als het bezit van een radio trouwens.

Uit de Vietnam-tijd herinner ik me verder Hanoi Hannah, die onder Amerikaanse G.I.’s zelfs een zekere populariteit genoot. Tijdens WO II trachtte Tokyo Rose namens Japan via de radio de geallieerden in de Pacific tot desertie te bewegen. In Wikipedia vind ik nog Axis Sally, Seoul City Sue en PyongYang Sally. Oorlogen produceren notoire media-vijanden.

Maar dan moet je natuurlijk wel vrij mogen luisteren. En dat is niet meer vanzelfsprekend. Vijandige propaganda wordt nu gezien als het voeren van een ‘informatieoorlog’ waar Brussel keihard tegen optreedt. In oorlogstijd sneuvelt als eerste de waarheid, wil het cliché. Maar in het Rusland-Oekraïne conflict geldt dat ook voor de media zelf. Inmiddels zijn er vijf Russische staatskanalen uit de Europese publieke ruimte verbannen. Weten wat deze vijand zegt en vindt, welk filter er wordt gehanteerd, hoe het de eigen bevolking inlicht, vergeet het maar. Journalisten, analisten en wetenschappers die er kennis van willen nemen? Brussel zegt nee. Intussen eist het Europese Hof in Straatsburg wel dat Rusland het blokkeren van Novaja Gazeta onmiddellijk staakt.

Ontvangen en distribueren van onder meer Russia Today en Sputnik is een economisch delict geworden, waar het Openbaar Ministerie tegen kan optreden. De Sanctiewet 1977 en de Wet Economische Delicten maken jarenlange gevangenisstraf en hoge boetes mogelijk. En de sanctiemaatregel vervalt pas als naar genoegen van ‘Brussel’ deze zenders hun propaganda staken. Daar is dus geen uitzicht op.  

Platte censuur dus, overheidstoezicht op wat media wel en niet mogen. Mij doet het denken aan de Koude Oorlog toen Oost-Europese regimes de BBC World Service en Radio Free Europe elektronisch verstoorden. Ook om hun burgers te ‘beschermen’. Om allerlei redenen deugt deze Brusselse maatregel niet. Uitingsvrijheid is juist het verdedigen waard als de afzender je tegenstaat. Dat heet vrijheid. En daar gaat het toch om, in dit conflict?

*goedgelovig

Folkert Jensma
Vice-voorzitter bestuur NVJ