‘Hoeveel moed er ook voor nodig is: spreek je uit!’

Lodewijk Asscher: 'De opdrachtgevers zijn de zielige afnemers die beschermd moeten worden en daarom mogen jullie nu niet samenwerken' Foto: Hans Hordijk

Nog geen drie maanden geleden werd met ruime meerderheid een motie van beide Kamerleden aangenomen, waardoor collectief onderhandelen in de creatieve sector mogelijk wordt. Opmerkelijk zegde de minister van OCW, Ingrid van Engelshoven – nog voor de aanname van de motie – toe dit wettelijk te willen regelen. Het is absolute doorbraak in de jarenlange strijd om adviestarieven en collectieve afspraken mogelijk te maken voor zzp’ ers. Dat die afspraken broodnodig zijn, blijkt wel uit de Monitor Freelancers en Media 2017.  En blijkt ook uit het verhaal van journalist Britt van Uem: ‘Dat ik 13 cent per (gepúbliceerd) woord krijg, geloven zelfs kenners van de media als Felix Rottenberg en Annemarie van Gaal niet.’

Perverse markt

Lodewijk Asscher spreekt na het aanhoren van de jongste cijfers over de freelance-tarieven van een perverse markt. De Mededingingswet werkt niet voor deze sector. Het is een botsing met het grondrecht om je te organiseren. Wat er nu gebeurt is een schande, schetst Asscher: ‘Onverzekerd, geen onderhandelingspositie, geen pensioenopbouw, geen fotograaf of acteur meer met een normaal contract. Dit is volkomen verkeerd. De opdrachtgevers zijn de zielige afnemers die beschermd moeten worden en daarom mogen jullie nu niet samenwerken. Met als gevolg dat je tegen elkaar wordt uitgespeeld. Of dat je het niet kan permitteren om te vertellen wat je verdient. Al met al zet je eigenlijk het ambacht opzij.’  

Nieuwe wet in Ierland

Collectief onderhandelen mag niet volgens de Mededingingswet, al jaren niet. Toch is in Ierland is begin 2017 een nieuwe wet geïntroduceerd waarbij een uitzondering wordt gemaakt voor de creatieve industrie, waaronder journalisten. ‘Natuurlijk kan het wel’, zegt Corinne Ellemeet. ‘Het gaat om wilskracht. Het kan, zie internationaal, en het gaat er nu om dat we dit ook in Nederland doen.’

Geschrokken van de arbeidspositie

De aanleiding om de motie voor collectieve onderhandelingen in de creatieve sector in te dienen, was het onderzoek van de SER en de Raad voor Cultuur naar de arbeidspositie van mensen in de creatieve industrie. ‘Ik wist er wel iets van’, aldus Ellemeet, ‘maar toch ben ik enorm geschrokken van de positie waarin journalisten en kunstenaars zich bevinden. De manier waarop zij de helft van de tijd voor niets werken. Als je ’s avonds nog je stukken moet schrijven, dan vragen we echt te veel van ze. Dat heeft gevolgen voor de kwaliteit. Terwijl deze beroepsgroep zo ontzettend belangrijk is voor Nederland.’

Hoewel de motie met ruime meerderheid werd aangenomen en ook minister Engelshoven het initiatief omarmde, stemden PVV en VVD tegen. De regeringspartij moet gaan praten, vindt het GroenLinks-Kamerlid, en zien wat er in de praktijk gebeurt. ‘Je kunt het wel hebben over de markt van vraag en aanbod, maar de realiteit is dat er flink bezuinigd is en dat de reclame-inkomsten teruglopen. Ook veel opdrachtgevers en werkgevers zitten in een moeilijke positie. We hebben sterke sociale partners nodig aan beide kanten. Zoals al gezegd: deze markt is pervers, niet alleen voor de beoefenaars maar ook voor ons consumenten. De VVD is nog niet zo ver, maar ik vind dat wij vanuit de politiek en ook de beroepsgroepen hen moeten overtuigen.’

Minimumtarieven

Vorig jaar maakte het Kabinet Rutte III ook bekend dat er een minimumuurtarief komt voor zzp'ers, dat ligt tussen de 15 en 18 euro. Zelfstandigen die dat uurtarief niet halen worden behandeld als gewone werknemers. Volgens Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zou dit tarief genoeg moeten zijn om je ook verzekeren. Asscher vindt het een goede zaak dat nu duidelijk is dat je geen zelfstandige bent onder dat tarief. Maar het slechte nieuws is dat de suggestie wordt gewekt dat je er met zo’n tarief bent als zelfstandige. ‘Het scheelt per sector. In elk geval is er behoefte aan fatsoenlijke tarieven. Het zou erg verkeerd zijn als we al klaar zijn met de discussie.’    

GroenLinks, PvdA en SP hebben daarom een motie ingediend, waarin staat dat bij de vaststelling van het definitieve minimumtarief moet worden gezorgd dat dit tarief hoog genoeg is om ook een pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekering af te kunnen sluiten als zelfstandige. Minister Koolmees heeft gevraagd of de partijen de motie willen aanhouden tot hij zijn eigen onderzoek naar buiten brengt. ‘We wachten met smart af’, aldus Ellemeet.

Spreek je uit

Tijdens de hoorzitting roepen zowel Asscher als Ellemeet tot slot de beroepsgroepen met klem op om een vuist te maken, ongeacht ze zelfstandig zijn of in vaste dienst. ‘Wij gaan ons werk doen, maar we kunnen niet zonder jullie. Hoeveel moed daar ook voor nodig is: spreek je uit.’

Rosa García López, NVJ-secretaris van de secties Zelfstandigen en NVF juicht de heldere taal van beide Kamerleden toe. ‘Beiden hebben duidelijk gezegd dat zij zich inzetten voor de mogelijkheid om collectief te onderhandelen en roepen ook de minister op daar werk van moet maken. Ook is duidelijk dat het minimumtarief hoger moet zijn dan de voorgestelde 15 tot 18 euro en dat het tarief per sector moet worden bepaald. Voor journalisten zou dat een minimum moeten zijn van 45 euro per uur voor jonge starters en 60 euro voor ervaren journalisten. Dat is heel concreet.’