In algemene zin betekent het recht op privacy dat namen, foto’s en andere persoonsgegevens niet zomaar door anderen mogen worden gebruikt. Dat mag alleen als ze daar jouw toestemming of een goede reden voor hebben. Wat een ‘goede reden’ is, staat in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), die in heel Europa geldt.
Als journalist moet je je ook aan deze verordening houden. Je mag dus niet zomaar de persoonsgegevens van anderen gebruiken. Gelukkig kun je nog gewoon je werk blijven doen, want de AVG kent een aantal uitzonderingen voor journalisten, ook wel excepties genoemd. Zo hoef je geen toestemming te hebben om iemands naam in je artikel te vermelden of om een foto van die persoon te plaatsen.
Wat zijn persoonsgegevens?
Persoonsgegevens zijn alle gegevens die informatie bevatten over een persoon. Het gaat dan om gegevens waarmee een persoon geïdentificeerd wordt of op eenvoudige wijze te identificeren is. Je kunt denken aan namen, adressen, telefoonnummers, IP-adressen, maar ook foto’s. Een foto is zelfs een bijzonder (biometrisch) persoonsgegeven (de AVG gebruikt ‘gegeven’ als enkelvoud) als het wordt gemaakt ter identificatie van een persoon, bijvoorbeeld op een paspoort.
Is een persoon niet identificeerbaar, dan is de AVG niet van toepassing. Verder is het belangrijk op te merken dat de AVG gaat over het gebruik van persoonsgegevens door anderen, bijvoorbeeld door een webwinkel, ziekenhuis, overheid, krant of fotograaf. De AVG is niet van toepassing als je persoonsgegevens gebruikt voor persoonlijke doeleinden.
Verwerking van persoonsgegevens
Als je persoonsgegevens gebruikt, moet je je aan de regels van de AVG houden. De AVG noemt dit gebruiken ‘verwerken’. Daarmee worden alle handelingen bedoeld die je met persoonsgegevens kunt verrichten, zoals: opslaan op je computer, in een lijst zetten, verzamelen en met andere gegevens combineren en het verstrekken of verkopen van de gegevens aan anderen. Bijna alles wat je met persoonsgegevens kunt doen, geldt als een ‘verwerkingshandeling’ waarvoor de AVG geldt. Maak je een foto en sla je die op je computer op, dan is dat een verwerkingshandeling. Houd je een Excel-bestand bij van alle mensen die je voor een onderzoek benadert, dan is ook dat een verwerkingshandeling.
6 grondslagen
Je mag persoonsgegevens alleen verwerken als je daar een van de zes grondslagen uit de AVG voor hebt:
- Toestemming van de betrokken persoon;
- De gegevensverwerking is noodzakelijk voor de uitvoering van een overeenkomst;
- De gegevensverwerking is noodzakelijk voor het nakomen van een wettelijke verplichting;
- De gegevensverwerking is noodzakelijk ter bescherming van vitale belangen;
- De gegevensverwerking is noodzakelijk voor de vervulling van een taak van algemeen belang of uitoefening van openbaar gezag;
- De gegevensverwerking is noodzakelijk voor de behartiging van de gerechtvaardigde belangen, zoals journalistieke doeleinden.
Doel
Persoonsgegevens mogen alleen worden verwerkt voor een vooraf uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigd doel, zoals journalistieke doeleinden.
Verantwoordingsplicht
Onder de AVG geldt een verantwoordingsplicht; je moet kunnen aantonen dat jouw verwerking van persoonsgegevens voldoet aan de regels van de AVG. Het is daarvoor aan te raden je gegevensverwerking in kaart te brengen: welke persoonsgegevens verwerk je, met welk doel en op welke grondslag, op welke manier bewaar je de gegevens, hoe zijn ze beveiligd en wie heeft toegang tot deze persoonsgegevens? Deze verantwoordingsplicht geldt altijd, dus ook als je een beroep kunt doen op de journalistieke exceptie.
Informatieplicht (privacyverklaring)
Als je persoonsgegevens verwerkt, heb je op grond van de AVG ook een informatieplicht. Je moet mensen duidelijk en schriftelijk informeren wat je met hun persoonsgegevens doet. Dat kun je doen met een online (standaard) privacyverklaring. Deze is niet verplicht als je de persoonsgegevens uitsluitend verwerkt voor journalistieke doeleinden.