Nepstage: ideëel en uitbuiting tegelijk

foto: Sebastiaan ter Burg

Een kwart van de studenten die stage hebben gelopen, heeft te maken gehad met een vervolg- of nepstage. De vergoeding die stagiairs ontvangen, ligt tussen de 200 en 300 euro. Bij een verlengde stage blijft dit bedrag hetzelfde. Het overgrote deel van de stagiairs (92%) onderhandelt niet over honorering of vergoedingen voor reiskosten. Wel levert de verlengde stage inhoudelijk veel voldoening op. Zo krijgen de jonge journalisten vaak serieuzere opdrachten en meer verantwoordelijkheden. Tot zover de cijfers.

Delicaat

Het is een gevoelig onderwerp. ‘Er zit een pluskant aan nepstages die we niet uit het oog moeten verliezen en tegelijkertijd is nepstage uitbuiting. Het is delicaat’, zegt Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. In de wereld van film, televisie en videogaming is het inmiddels al heel normaal om gratis en voor niks te werken. Je maakt werk, biedt dat kosteloos aan en daarna mag je hopen op betaalde opdrachten.

Talentontwikkeltraject

Werkgevers springen al te graag in op de gretigheid en ambities van jonge journalisten en bieden hen stageplekken tegen lage vergoedingen. Ze hebben er zelfs een mooi woord voor verzonnen: talentontwikkeltraject. Voor de journalist is de verlengde stage het begin van een carrière. Een mediabedrijf kan op zijn beurt een stagiair treffen die een verpletterende indruk maakt, maar er is geen rooie cent om hem een volledige baan aan te bieden. ‘Als er vanuit de krant wordt gevraagd of de student alsjeblieft kan blijven dan doen we het als opleiding kennelijk heel goed. Dat maakt dat dit onderwerp zo dubbel is.’ Toch zijn er ook opleidingen die regels hebben ingevoerd of een nepstage zelfs verbieden. Zo worden studenten in Groningen pas toegelaten tot het stagetraject als zij hun scriptie klaar hebben. De UvA hanteert de regel dat media geen studenten aannemen die nog studeren. Het gaat echter om een informele regel waaraan sommige media zich wel houden en andere niet.

Spanje

Het percentage verlengde - of nepstages dat uit het onderzoek naar voren is gekomen, noemt Deuze gigantisch veel. En dan is het nog maar de vraag of het hierbij blijft, of dat de ontwikkeling die zich in andere Europese landen voordoet ook naar Nederland zal overwaaien. Zo is in Spanje een wet aangenomen, waarbij het voor alle bedrijven mogelijk is om stages voor drie jaar aan te houden tegen een maandsalaris van 300 euro. In Italië is er een vergelijkbare wet voor twee jaar. En ook in Groot-Brittannië zijn er serieuze plannen op dit gebied. ‘Het zal me niet verbazen als dit zich verder uitbreidt. Het is natuurlijk ook een oplossing om de verborgen werkloosheid onder jongeren weg te moffelen. Als iedereen voor dit soort bedragen wordt aangesteld, verdwijnt de jeugdwerkloosheid als sneeuw voor de zon.’

The wealthy 

Deuze waarschuwt dat de consequenties van nepstages weleens veel groter kunnen zijn dan we nu denken. Dit gaat verder dan de onwil of onkunde van werkgevers om mensen niet aan een fatsoenlijke baan te helpen. ‘Wat gebeurt er met een beroepsgroep die aan de onderkant alleen nog maar toegang biedt aan mensen die gratis of tegen een vergoeding van een paar honderd euro per maand willen werken? Om The Guardian te citeren: “Journalism has become a profession that only the wealthy can afford”. De gemiddelde journalist in Engeland komt uit een familie waar het inkomen 42 procent hoger is dan van een gemiddeld gezin. Doordat ze gesponsord worden door hun familie kunnen deze jonge journalisten zich een maandinkomen van 300 euro permitteren. Bovendien verlangen veel media al snel een masteropleiding. Masters zijn peperduur en een tweede master is al helemaal niet te betalen.’

Diversiteit

Het gevolg is dat journalistiek een eliteberoep wordt. Deuze ‘Ik weet niet of het je is opgevallen, maar in de hele creatieve beroepswereld zie je bijna alleen maar rijke, witte mensen rondlopen. Die groep heeft een bepaalde kijk naar de wereld. Dat gaat ook gebeuren bij journalisten. Als het gaat over mensen die niet zoals zijzelf zijn, dan worden dat ‘apenverhalen’ – “kijk toch die gekke mensen in de Schilderswijk”. Dat is precies de reden dat we ons over dit onderwerp druk moeten maken. Niet alleen vanwege de arbeidsomstandigheden. Journalistiek heeft een verantwoordelijkheid en die gaat ook over de diversiteit van de beroepsgroep. Het kan niet zo zijn dat we een achterhoedegevecht voeren over stagevergoedingen, terwijl het grote probleem eigenlijk ergens anders ligt.’

Speerpunt

Het onderzoek van Vers in de Pers is een eerste verkenning naar het fenomeen nepstages. De sectie heeft het thema nepstages tot speerpunt gemaakt voor het komende jaar en de eerste resultaten die gisteren naar buiten werden gebracht gelden als een eerste verkenning.