Verslaggeving in Conflictgebieden “Daar sta je met je camera en wat doe je dan?”

Peter ter Velde werd per ongeluk oorlogsverslaggever in Israel, toen daar in 2000 de Tweede Intifada uitbrak en er vuurgevechten uitbraken in Nabloez en Ramallah. “Ik had geen idee, ik had nooit training gehad.” Door schade en schande wijs geworden reisde Ter Velde daarna als verslaggever van het NOS-Journaal naar vele oorlogs- en crisisgebieden, waaronder tientallen keren naar Afghanistan. Tegenwoordig gebruikt hij zijn ervaring als trainer bij de NVJ-Academy training Verslaggeving in Conflictgebieden. “Alle voorbeelden uit mijn eigen praktijk passeren de revue. Je bent bijvoorbeeld in Afghanistan en je moet je vijftig kilometer verplaatsen. Dan wil je weten welke stammen er in dat gebied wonen, hoe die stammen zich tot elkaar verhouden, of de Taliban actief is, wat de meest recente incidenten geweest zijn. Maar ook: waar slaap je, in welke plek van het hotel slaap je, hoe kies je je chauffeur en fixer. Je bent voortdurend bezig de situaties zo veel mogelijk in kaart te brengen om de risico’s zo klein mogelijk te houden.”

Harskamp

Tijdens de training van de NVJ Academy worden de deelnemers door Ter Velde voorbereid op het maken van gevaarlijke reizen. Hij doet dit samen met een andere ervaringsdeskundige, Kees Schaepman. Op de andere twee cursusdagen bezoeken de cursisten de mijnenschool op het defensieterrein in Reek (hoe herken je mijnen, wat moet je doen als je in een mijnenveld staat; ZHKH oftewel Zelf Hulp Kameraden Hulp) en de gevechtsbaan op het terrein van De Harskamp (schietoefening, training gijzeling). De Harskamp is dit najaar voor het eerst opgenomen in het pakket. Ter Velde: “Je kunt uitleggen hoe een geladen Kalashnikov eruit ziet, maar om te ervaren hoe het is om onder vuur te liggen en hoe kogels klinken die binnenkomen en weggaan, nadert toch het dichtst de praktijk.”
Dat was voor Ter Velde reden om de training uit te breiden naar de driedaagse die het nu is.
“Ik vond het heel belangrijk om de praktijk zoveel mogelijk te benaderen.” De NVJ zag de uitbreiding zitten en Defensie pakte het plan op.

Kogels

Luitenant- kolonel Mike Bos, hoofd Communicatie bij de Koninklijke Landmacht, noemt de uitbreiding van het pakket niet gering. “De gevechtsbaan is behoorlijk indrukwekkend. Je moet laag blijven, de kogels suizen letterlijk over je heen. Dat is een hele ervaring, ook voor militairen.” Het verrichten van levensreddende handelingen is minstens zo imponerend. “Dan gaat het vooral over het rauwe gedeelte. Wat kan er gebeuren als iemands ledematen afgerukt zijn? Daar sta je met je camera en wat doe je dan?”
De trainingsonderdelen hebben tot doel de drempel te verlagen om naar conflictgebieden af te reizen. Niettemin benadrukt Bos dat de training geen volledige opleiding is. “Dat kan ook niet. Als wij onze eigen mensen maandenlang opleiden, dan kun je niet verwachten dat journalisten een hele opleiding krijgen in enkele dagdelen. Daarom noemen wij het liever oriëntatie. Maar ik garandeer je wel dat die goed is. Dat zag je ook aan de reactie van de journaliste Anneke Verbraeken die gegijzeld werd in Congo. In een split second dacht ze terug aan de training. Zo goed is die oriëntatie dus wel geweest.”

Afgeleide

De training Verslaggeving in Conflictgebieden is een afgeleide van een eerdere opleiding die Defensie gaf in 2007. “We zagen wel in dat Uruzgan een grote missie werd en wij wilden graag dat Nederlanders die missie ook konden zien. Toen hebben we zelf een opleiding van vijf dagen georganiseerd waar we alles uit de kast haalden. Een grote groep journalisten heeft die opleiding gevolgd en is ook daadwerkelijk naar Afghanistan afgereisd.”
Defensie heeft een schat aan expertise, benadrukt Peter ter Velde. “De faciliteiten zijn aanwezig, maar ook de jaren in Afghanistan hebben militairen naar een enorm hoog plan getrokken. Journalisten komen tijdens de training in contact met ervaringsdeskundigen. Dat geeft een hoop extra kennis.”

Relaties

Twee jaar geleden werd Defensie benaderd door de NVJ die aangaf dat er na de opleiding in 2007 nog steeds behoefte bestond aan trainingen voor (freelance) journalisten en fotografen. Bos: “Ik vond het belangrijk genoeg om daaraan bij te dragen.” Inmiddels wordt de training van NVJ Academy en Defensie twee maal per jaar gehouden. Bos zal niet ontkennen dat er voor Defensie ook een eigen belang in zit om mee te werken aan de training voor journalisten. Integendeel, de opleiding in 2007 leverde Defensie een forse imagoverbetering op. “Elke drempel die er voor een journalist is om niet te kunnen praten over wat wij doen, moet ik weghalen. Bovendien geloof ik in het opbouwen van relaties. Als ik dus journalisten kan helpen en vertrouwen kan geven om af te reizen naar Kunduz of welk conflictgebied dan ook, dan moet ik daarvoor zorgen. Zij moeten goed voorbereid naar de andere kant van de wereld kunnen afreizen, om daar goede en kritische verhalen te maken.” Maar journalisten bezoeken niet alleen conflictgebieden waar op dat moment een Nederlandse missie zit. “Dat klopt. Ik vind de training voor alle journalisten belangrijk. Als journalisten meer kunnen vertellen over Nederlandse belangen in het buitenland vind ik dat wij daar als overheidsorganisatie een prima bijdrage aan kunnen leveren.”

Rampgebieden

Inmiddels wordt de training voor de vierde keer georganiseerd en heet deze geen Defensietraining meer maar dus Verslaggeving in Conflictgebieden. Mike Bos: “Dat geeft meer recht aan de training.” Journalisten reizen immers af naar landen in Afrika, Azië, Zuid- en Midden-Amerika en het Midden-Oosten waar ontvoeringen, aanslagen, gewapende conflicten of criminaliteit aan de orde van de dag zijn. Peter ter Velde: “Het gaat om landen waar de omstandigheden moeilijk zijn. Dat kunnen ook rampgebieden zijn of zelfs landen waar gewelddadige demonstraties worden gehouden, zoals Griekenland. Ook voor die bestemmingen is deze training van nut.”

Kijk voor de eerstvolgende training op de website van NVJ Academy