Vergeleken met veel andere landen lijkt het met de bewegingsvrijheid van de media in Nederland prima voor elkaar. Toch is er ruimte voor scepsis. De eerste Nationale Persvrijheidsmonitor signaleert dat Nederland qua wetgeving in Europa achterop raakt.
In 2009 kregen de media heel wat voor de kiezen, zo blijkt uit de oogst van twaalf maanden:
• Geweld tegen (foto)journalisten, tweemaal door de politie;
• Journalisten werden bedreigd, eenmaal met de dood;
• Inbreuk op bronbescherming vormde vaak het middelpunt, met o.a. in beslagname en aantoonbaar afluisteren;
• Aangifte van “bedreigende en beledigende teksten” op internet, met o.a. 2 arrestaties;
• Zes spraakmakende WOB-zaken;
• Vermeende onrechtmatige nieuwsgaring, met 2 x vervolging;
• Beperkingen van de uitingsvrijheid;
• Weigering om pers toe te laten tot nieuwsrelevante gebeurtenissen;
• Stopzetting informatievoorziening (over binnenkomende post Tweede Kamer).
Initiatiefnemer Stichting Persvrijheidsfonds wil, met steun van het Stimuleringsfonds voor de Pers, van deze monitor een jaarlijkse traditie maken. Drie onderzoekers kraken harde noten:
“De Wob is aan modernisering toe. Vroeger stond Nederland bekend als voorvechter van meer openbaarheid van bestuur, tegenwoordig lijkt ons land door de Raad van Europa op sleeptouw genomen te moeten worden”.
“Er moet een betere wettelijke regeling komen voor het recht op bronbescherming, met daarin ook waarborgen tegen inbeslagneming van journalistiek materiaal, doorzoekingen en telefoontaps. Ook hier biedt Europa inspiratie”.
In de eerste monitor Nederland 2009 staan analyses van en commentaren op in het oog springende rechterlijke uitspraken, openbaarheid van overheidsinformatie en aansprakelijkheid van journalisten voor publicaties. De resultaten zijn ook geboekstaafd. Nog enkele blikvangers:
• De uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Sanoma (Autoweek) tegen de Nederlandse Staat;
• Het arrest van het Gerechtshof Amsterdam over de inzet tegen journalisten van De Telegraaf van bijzondere opsporingsbevoegdheden (waaronder afluisteren en huiszoeking);
• Het publicatieverbod van de foto's van de zomerse skivakantie van Willem-Alexander, Maxima en hun drie dochters in Argentinië.
Op maandag 3 mei, de Dag van de Persvrijheid, wordt de eerste nationale Persvrijheidsmonitor gepresenteerd door Wouter Hins, hoogleraar mediarecht aan de Universiteit van Leiden. Hij zal ook kort de conclusies weergeven van het onderzoek “STOP.Politie!”. Auteur Frank Bovenkerk, hoogleraar criminologie aan de Universiteiten van Utrecht en Amsterdam, is aanwezig en geeft desgevraagd toelichting. Locatie: Nieuwspoort in Den Haag, aanvang 14.00 uur precies.
Na afloop krijgen alle aanwezigen de complete Persvrijheidsmonitor in boekvorm uitgereikt.
Het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren en de NVJ legden na de gijzeling van De Telegraaf-journalisten Joost de Haas en Bart Mos de grondslag voor het PERSVRIJHEIDSFONDS, dat eind 2007 officieel werd opgericht.Doelstelling is het verdedigen van de persvrijheid in Nederland in de meest ruime zin van het woord, o.a. door het financieel ondersteunen van juridische procedures met een principieel karakter.