Fotojournalistiek: ‘Aan het einde van de rit moet je geld toeleggen’

Corinne Ellemeet (GroenLinks) ontvangt het NVF Beeldboek uit handen van Eddy van Wessel (foto: Martine Krekelaar)

Net als veel van zijn collega’s is Eddy van Wessel fotojournalist in hart en nieren. ‘Ik leef voor wat ik doe, de verhalen moeten verteld worden en verteld blijven worden. ‘We zijn er goed in om op het juiste moment de juiste foto te leveren met een professionele kwaliteit. Dat is precies wat we voor de toekomst willen garanderen. Maar de markt is uitgehold en we worden letterlijk tegen elkaar uitgespeeld. We hebben aan de bel getrokken op redactieniveau, we hebben kopjes koffie getrokken, we hebben ons gegroepeerd maar het werkt allemaal niet. Dan moeten we naar een hoger niveau en dat is de politiek. Er moet een situatie worden gecreëerd waardoor wij in staat zijn datgene te doen wat we moeten doen en waar het publiek recht op heeft. Wij maken visuele geschiedenis van het land en zelfs van de wereld. Dat is zo ongelooflijk belangrijk.’

Gezamenlijk onderhandelen voor een eerlijke prijs

De Tweede Kamer nam in november 2017 met ruime meerderheid een motie aan om te onderzoeken of er voor de creatieve sector een uitzondering op het Mededingingsrecht kan worden gemaakt, zodat betere tarieven kunnen worden bedongen. Die motie werd ingediend door Kamerleden Corinne Ellemeet (Groen Links) en Lodewijk Asscher (PvdA). Ellemeet zei na ontvangst van het beeldboek hierover: ‘Het kan niet zo zijn dat makers en dus ook fotografen niet in staat zijn om gezamenlijk te onderhandelen voor een eerlijke prijs. Ik hoef jullie niet uit te leggen dat papier geduldig is, zeker in Den Haag. Toch zie ik nog veel te weinig beweging bij de verschillende ministeries.’ De campagne “Fotojournalistiek heeft een prijs” die de NVF op dit moment voert is voor Ellemeet een extra aanmoediging om door te gaan. ‘En dat moeten we vanuit verschillende hoeken doen. Gaan jullie hier ook mee door. De politiek moet dit op de agenda zetten, maar jullie fotografen moeten dit ook blijven doen.’

SER-advies Passie Gewaardeerd

Volgens SER-voorzitter Mariëtte Hamer sluit de oproep van Eddy van Wessel en de NVF goed aan bij het eerder uitgebrachte advies van de SER, Passie Gewaardeerd, over de arbeidsmarkt in de creatieve sector. ‘In de culturele sector zagen we eerst vaste banen en goedbetaald freelancewerk, vervolgens werd het tijdelijk werk, daarna werden het steeds meer zzp' ers en in toenemende mate werd het ook onbetaald werk. Jullie noodroep illustreert wat we hebben beschreven en onderstreept het belang van jullie werk.’

Geld toeleggen

Tegenover Peter Stadhouders, directeur van de Mediafederatie, gaf Van Wessel het voorbeeld van zijn prijswinnende producties. ‘Je maakt een mooi product, wint de Zilveren Camera en aan het einde van de rit moet je geld toeleggen. Je ontvangt 175 euro voor de publicatie in de krant, vervolgens wordt na de Zilveren Camera de foto honderden keren herplaatst en je ziet er financieel niets van terug. De reis die ik ervoor moest maken, kostte me 2.500 euro. Na publicatie en een onkostenvergoeding loop ik dan nog steeds 1.800 euro achter. Het copyright moet veel beter worden geregeld. Op het moment dat ik iets verkoop aan de Persgroep, staat het ook in de Belgische kranten, die eerder rechtstreekse klanten van me waren. Ik snap dat ondernemingen winst moeten maken, maar datzelfde recht heeft een fotograaf.’

Code goed opdrachtgeverschap

Peter Stadhouders beloofde de problematiek onder de aandacht te brengen van de aangesloten partijen. Wel bracht hij in herinnering dat de sector kampt met dalende advertentie-inkomsten en minder abonnees. ‘Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat een foto alleen 175 euro oplevert en honderden onbetaalde herplaatsingen.’ Op het vlak van het uitgeversrecht wordt gesproken over billijke vergoedingen en fair share, ook voor de makers. ‘Dat is misschien een eerste aanknopingspunt om te kijken hoe het in de nabije toekomst anders kan. Ik zal er in elk geval voor zorgen dat de aangesloten leden hierover worden geïnformeerd.’

Stadhouders refereerde verder aan het vorig jaar uitgebrachte Witboek “Journalistiek heeft een Prijs”, waarmee de NVJ de noodklok luidde over de dalende freelancetarieven. ‘Naar aanleiding daarvan lopen er concrete acties, zoals het ontwikkelen van een code goed opdrachtgeverschap en een onderzoek naar freelancepraktijken. Er zijn nog geen concrete uitkomsten, maar er is wel het feit dat we er gezamenlijk naar kijken.’

NVJ-voorzitter René de Monchy is hoopvol. ‘We moeten alle creativiteit aanwenden om deze problematiek op te lossen. Ik heb er begrip voor dat het moeilijk is voor de sector, maar ongetwijfeld is er meer te betalen dan nu gebeurt. We gaan steeds meer toe naar een beeldcultuur, en dat moet absoluut beloond worden. Er is overleg en ik heb er vertrouwen in dat het goed gaat komen.’

Algemeen Overleg Auteursrecht

Op de dag dat Eddy van Wessel en andere betrokken fotojournalisten door het land trokken om aandacht te vragen voor de positie van fotojournalisten werd in de Tweede Kamer de wet Auteurscontractenrecht geëvalueerd. De NVJ/NVF voeren campagne voor een betere wet: dwing opdrachtgevers zoals de Persgroep om aan te haken bij de Geschillencommissie Auteurscontractenrecht en zorg dat freelancers een billijke vergoeding krijgen voor hergebruik van hun werk. Minister Dekker moet ingrijpen om de beoogde bescherming van freelancers te waarborgen. De NVF en NVJ krijgen hierin bijval van onder andere Tweede Kamerlid Kathalijne Buitenweg van GroenLinks, die de minister donderdag vroeg naar wat hij denkt te gaan doen aan de onmogelijkheid van freelancers om te kunnen onderhandelen en het niet aansluiten van partijen bij de Geschillencommissie.

Ze schetste een wrang beeld van de huidige situatie: ‘38 procent van de journalisten, schrijvers, fotografen en illustratoren kan amper rondkomen van hun werk. 42 procent is in zeer grote mate aangewezen op het inkomen van de partner. Veel (foto)journalisten zijn zelfstandig ondernemers en proberen te onderhandelen over voorwaarden en tarieven maar deze worden hen opgelegd door opdrachtgevers. Er valt nauwelijks te onderhandelen.'

Er is een Geschillencommissie maar dan moeten opdrachtgevers natuurlijk wel bereid zijn om zich aan te sluiten bij de Geschillencommissie. Buitenweg: ‘De Persgroep Nederland is een van de opdrachtgevers die dat niet doen. Vandaag is bekend geworden dat een fotograaf zich genoodzaakt ziet om een gang naar de rechter te maken. GroenLinks is er voor dat dit recht altijd blijft bestaan. Maar gezamenlijk hechten we in deze Kamer ook aan geschillencommissies als laagdrempelig en goedkoop alternatief.’

Volgens minister Sander Dekker moet de overheid niet bepalen wat eerlijke prijzen zijn of over collectieve prijsafspraken gaan. Maar het is goed als makers zeggen dat ze voor een bepaalde prijs niet meer kunnen werken. Fotografen zullen van zich moeten laten horen, massaal de straat opgaan. Waarop Buitenweg reageerde: ‘Maar zeg je tot hier en niet verder, dan is er altijd iemand die onder de prijs gaat.’

De NVF laat weten in gesprek te willen met minister Dekker over het functioneren van de wet Auteurscontractenrecht.

Beeldboek "Fotojournalistiek heeft een Prijs"

• Download hier het beeldboek