‘Zeer gewelddadige Somaliër naar gesloten inrichting voor meppen met bierfles in Eindhoven’, las ik vorige maand. En een paar dagen geleden: ‘Somaliër (15) opgepakt voor dodelijke steekpartij Zweden’. De reagerende lezers onder de internetartikelen waren over het algemeen eensgezind: ‘Terug naar Somalië ermee, waar wachten we op?!?’
Zijn Somaliërs bovengemiddeld agressief? Eerdergenoemde berichten verschenen in meerdere Nederlandse media, met de vermelding van de afkomst van de geweldpleger. Dit suggereert dat er een verband is tussen diens afkomst en het geweld. Een etniciteitskwestie dus. Een Nederlander met een vergelijkbare opleiding en maatschappelijke status is blijkbaar minder gewelddadig. Waarom zou het anders relevant zijn om de afkomst van de geweldpleger te noemen?
Ik durf echter te betwisten dat een willekeurige Somaliër gewelddadiger is dan een autochtone Nederlander met een vergelijkbare opleiding en maatschappelijke status. Waarom vinden journalisten het dan toch relevant om de etniciteit van de dader te benoemen?
Het argument dat ik het vaakst hoor als ik het aan collega’s vraag is: het is een opvallend kenmerk van iemand, dus het zou raar zijn om het niet te benoemen. We zeggen immers ook of de dader een man of een vrouw is.
Tot op zekere hoogte kan ik die redenatie volgen. Maar hoeveel mensen die een Somaliër zien, denken direct: hé, een Somaliër? Vrij weinig, denk ik. De meesten zullen iets denken in de trant van: hé, een buitenlander. Of: hé, een Afrikaan.
Bovendien, hoe vaak zie je een kop voorbijkomen als ‘Man met hazenlip veroordeeld voor wietteelt’? Ik heb zoiets nooit gezien. Dat is namelijk niet relevant. Zo’n kop suggereert dat er een verband is tussen het hebben van een hazenlip en het telen van wiet. En dat verband is er niet. Maar het is wel een opvallend kenmerk van iemand. Iedereen die zo’n dader ziet, zal in eerste instantie denken: hé, een man met een hazenlip.
‘In publicaties worden de etnische afkomst, nationaliteit, ras, religie en seksuele geaardheid van groepen en personen alleen dan vermeld wanneer dit nodig wordt geacht voor een goed begrip van de feiten en omstandigheden waarover wordt bericht’, staat in de Leidraad van de Raad voor de Journalistiek [https://www.rvdj.nl/leidraad]. In mijn optiek mogen Nederlandse journalisten vaker en langer stilstaan bij deze richtlijn. En mocht je tóch de etniciteit van een dader willen benoemen, vermeld dan in ieder geval waarom die etniciteit relevant is.
De NVJ biedt leden en/of bestuursleden van de NVJ een podium om hun visie op de journalistiek onder de aandacht te brengen of commentaar te leveren op actuele ontwikkelingen in de media. Zij doen dit op persoonlijke titel en vertolken niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de vereniging.