Mag AI mijn werk zomaar gebruiken zonder mijn toestemming?
Nee, dat mag natuurlijk wel, maar hoeft niet! De Leidraad van de Raad voor de Journalistiek schrijft voor dat een journalist een publicatie die onjuistheden bevat ‘op passende wijze en zo snel mogelijk’ moet rectificeren. Gebeurt dat niet vrijwillig, dan kunnen benadeelden bij de rechter een rectificatie vorderen. Soms eisen zij dat een journalist daarnaast ook excuses voor de fout maakt, bijvoorbeeld omdat dat voelt als een vorm van erkenning van het aangedane leed. De rechter zal gevorderde excuses echter afwijzen.
Een opgelegde rectificatie is uitsluitend het oordeel van de rechter. Lezers mogen deze onvrijwillige rectificatie niet opvatten als een uiting van de journalist zelf. Niemand kan namelijk worden gedwongen om tegen zijn zin - in eigen naam - een mededeling te doen. Dat is in strijd met ‘het spiegelbeeld van de vrijheid van meningsuiting’, zo overwoog het Gerechtshof Amsterdam eerder. Dit geldt ook voor het maken van excuses. Sorry zeggen mag altijd, maar een journalist heeft net als ieder ander ook het recht om zich niét schuldig te voelen over een gemaakte fout.
Hoewel de rechter gevorderde excuses dus zal afwijzen, blijven veel advocaten het toch proberen. Soms vorderen zij rectificatie en doen zij een tekstvoorstel waarin verontschuldigingen zijn verstopt, in de hoop dat de rechter het voorstel integraal overneemt. Meestal mislukt dit. Dan streept de rechter, vóór de rectificatie toe te kennen, de excuses eruit.
Recent nog eiste oud-voetbaltrainer Clemens Westerhof rectificatie met excuses van oud-collega Jo Bonfrère. Die laatste zou in Nigeriaanse media hebben gesuggereerd dat Westerhof zich als bondscoach van Nigeria schuldig zou hebben gemaakt aan matchfixing. In Westerhofs tekstvoorstel stond: “Mr. Westerhof is a great coach. . .” en “I publicly apologize to Clemens Westerhof”. De kortgedingrechter verving de rectificatietekst door een eigen tekst. Deze tekst bevatte noch excuses noch een verheerlijking van coach Westerhof, maar vermeldde slechts dat 'de rechtbank heeft geoordeeld dat’ Bonfrères uitingen geen feitelijke basis hebben en Westerhof daarom onrecht is aangedaan.
Kortom, soms is rectificeren nodig. Dat kan vrijwillig, in eigen woorden, maar de rechter kan je ook verplichten om zijn oordeel te publiceren. Of je daarbij ook excuses aanbiedt, bepaal je zelf.
Rutmer Brekhoff, NVJ Advocaten en Juristen
Heb je ook een kwestie die je aan onze juristen wil voorleggen? Mail: juridisch@nvj.nl of kijk op nvj.nl/rechtshulp