Woordvoerder Sean Spicer van de Amerikaanse president Trump, reageerde gepeperd op de verslaggeving van de inauguratie van zijn baas. De beelden die lieten zien dat er niet zo heel veel belangstelling was, waren leugens: “Dit was de grootste menigte die ooit een inauguratie heeft bijgewoond, punt uit.” Nou weten we allemaal wel dat er met foto’s ‘geshopt’ kan worden en dat een creatieve montage wonderen kan doen voor een video. Maar live beelden die liegen?
Als Spicer & Trump willen dat hun nieuws hét nieuws wordt, dan hebben ze nog aardig wat werk voor de boeg. Natuurlijk kunnen ze geen of weinig persconferenties geven, kunnen ze weigeren om serieuze dus kritische journalisten vragen te laten stellen, laat staan te beantwoorden. Maar in een land waar vrije verslaggeving niet alleen wettelijk wordt beschermd – ze kunnen natuurlijk proberen die aan te pakken – maar vooral waar miljoenen camera’s en smartphones gehanteerd worden, gaat het ze niet lukken om de werkelijkheid te vermoorden.
Aanranden kan wel. Denk daarbij aan de wijze waarop de neutrale BBC verslag moest doen van de strijd om de Brexit: hoor en wederhoor, beide partijen evenveel zendtijd, geen keuze maken. So far, so good. Maar onwaarheden niet ontmaskeren, wel de woordvoerders maar niet de feiten laten spreken? Geen factcheck, zoals dat blijkbaar moet heten? Dat is objectief – als dat al zou kunnen - noch neutraal maar plichtsverzuim. Zo kon Boris Johnson zich naar het ministerschap van Buitenlandse Zaken liegen. Dit soort ‘nieuws’ maken is dus geen spelletje om niet.
Nieuws maken, het lijkt wel of iedereen dat graag wil. De minister, de BN’er, de coach, de burgemeester, de speculant, de lobbyist, de dominee, de activist, de klokkenluider. En ze hebben er vrijwel allemaal een belang bij. Eigenbelang. Verslag geven, een nieuwtje vertellen, mag iedereen. Met andere woorden: iedereen maakt nieuws of kan dat proberen. Maar goed ook, want zonder camerabeelden van burgers was bijvoorbeeld nooit bekend geworden hoe racistisch de Amerikaanse politie vaak te werk gaat. Maar juist daarom is het van belang dat er mensen zijn die er hun beroep van maken, journalisten. Die verslaan nieuws en maken zelf nieuws. Of ze nou in vaste dienst zijn bij een medium, freelancen, of een gemengd bedrijf voeren. Ze moeten wel aan één belangrijk kenmerk voldoen: leugens en feiten een beetje uit elkaar houden. En dat beargumenteren. Geen ‘alternatieve feiten’ accepteren, geen propaganda, geen Orwelliaanse Newspeak. Integriteit dus. Ook in de rol van persvoorlichter of woordvoerder. Je niet laten overdonderen door collega’s van de afdeling marketing of door de directie. Een never ending story.
Het platform NVJ Gemengd Bedrijf organiseert op donderdagmiddag 2 februari het debat Wie maakt het nieuws? Met Pieter Broertjes, Mike Ackermans, Elske Koopman, Bastiaan Meijer en Max van Weezel (moderator).
