Doorbreek stilte rondom beeldmanipulatie

Helaas wat wel waar is is dat dezelfde methodiek wordt gebruikt om foto’s te verkopen. De foto moet pakkend zijn, de foto moet scoren, de foto moet op de voorpagina kunnen komen, de foto moet dramatisch zijn. Gelukkig zijn de meeste situaties dit allemaal niet, maar geen probleem we maken er wat van, en ja zodra je de discussie begint is de eerste reactie vanuit de beroepsgroep: alweer!
Nee niet alweer, de discussie is namelijk nooit wezenlijk gevoerd in Nederland. Het ANP heeft een richtlijn opgezet maar verder leeft het allemaal niet echt terwijl het niet zo is dat er niets aan de hand is.
De Volkskrant zegt de samenwerking op met een fotograaf en
diezelfde fotograaf wordt als de beste nieuwsfotograaf binnengehaald bij Het Parool, alsof het er volstrekt niets toe deed dat hij de gehele beroepsgroep in diskrediet bracht, hoezo discussie?
Geef mij dan maar Brian Walski, ook een getalenteerde fotograaf die in tegenstelling tot zijn Hollandse collega één keer in de fout ging in Irak.
Geen excuses bedacht, zijn terechte ontslag aanvaarde en een commercieel fotobedrijf is gestart waar hij zonder meer succesvol in zal zijn. Want goede fotografen zijn ze beide wel.

Directe aanleiding is een illustratie die twee weken terug in het Volkskrant Magazine stond bij een verhaal over Labradoodles, ja je zou denken dat ze daar hun lesje wel geleerd hadden, maar nee dus. Wat alleen echt verbijsterend is, is dat het er blijkbaar ook helemaal niet toe doet. Ja het is hilarisch slecht gedaan, maar voorzover ik kon merken leverde het nul discussie op, geen excuses van de Volkskrant, geen boze bloggers, het was dat Michael Kooren er op terug kwam na een plaatsing op Facebook anders was er helemaal geen aandacht voor geweest.
Hoe is het mogelijk dat we ons wel druk maken over amateurs die content leveren, die geen volwaardige fotojournalisten zouden zijn, die niet te vertrouwen zouden zijn, die ons werk afpakken,en tegelijkertijd maken we ons geheel niet druk over de meest fundamentele zaken van ons vak.

In Villamedia stond een interview met de directeur van Ouwehands Dierenpark die trots is dat de BBC de ijsberen in hun dierentuin hebben gefilmd en dat ook geen enkel probleem vind,” je wordt toch voortdurend gefopt met photoshop enzo”.

En ja hier was geen photoshop maar misleiding in het spel, is er een fotograaf hier die nooit heeft meemaakt dat een collega een wellicht kleine niet belangrijke
situatie wat naar zijn hand zet. Wanneer de schoonmaker precies op het moment dat de fotograaf de perfecte compositie heeft onder de troon aan het stofzuigen is dan moet je je denk ik afvragen of dit wel helemaal zo gebeurd is, of dat de fotograaf heeft gevraagd of hij dit even kon doen voor de foto.
Wanneer een fotograaf aan een labmedewerkster vraagt of zij tijdens een bezoek van Maxime Verhagen haar pipet een beetje hoger kan houden, wacht doe het even voor en houd de hand zo vast dat het een mooi beeld met Verhagen oplevert.
Iedereen hier kent het wel, de situatie is niet zo veel maar we maken er wel een mooi pakkend beeld van, doet het ertoe dat het journalistiek niet relevant is.
In Amerika weer hebben ze er wel duidelijk over gediscussieerd, de New York Times heeft uitgebreid excuses aangeboden voor een serie foto’s uit een museum, het museum was nog gesloten dus de fotograaf heeft personeel gebruikt als publiek. Geen nieuws foto maar wel in een nieuwsmedium. Kijk dat is een volwassen manier van omgaan in plaats van net doen alsof er niets aan de hand is.
Of een wat ouder verhaal ook weer uit de New York Times, Eddie Keatting die min of meer per ongeluk een jongetje op sleeptouw had met een speelgoed pistool en maakte een foto van dit jongetje voor een winkel met Arabian food als illustratie voor een verhaal over vermeende terroristen die vlakbij waren gearresteerd.
Zodra bekend werd dat dit jongetje daar niet al aan het spelen was maar door de fotograaf was meegenomen werd de samenwerking stopgezet, ondanks alle verdiensten die de fotograaf in het verleden had en werd er in de krant aandacht aan besteed dat dit niet kan en mag gebeuren met alle excuses aan de lezer.

En dan deel drie de portretten, blijkbaar is het hier helemaal vrij spel, alle kleur wordt eruit gehaald, van het gezicht wordt zonder enig probleem een perfect wassen beeld gemaakt en de achtergrond mag ook wel zwart in plaats van licht geel alsof het allemaal niets uitmaakt. Nu je eindelijk ziet dat in de mode industrie steeds meer stemmen opgaan om eens op te houden met het eeuwige gephotoshop, ophouden om mensen te laten opgroeien met een verwrongen niet bestaand beeld van hoe ze eruit zouden moeten zien. Juist op dit moment denken we in de fotojournalistiek dat we ons wel wat ruimte kunnen permitteren om één en ander digitaal aan te passen.

Ben uiteraard bekend met het werk van Pedro Meijer die duidelijk stelt dat het hele idee dat een foto representatief is voor de werkelijkheid volstrekt achterhaald is, de foto is een column. Als iets had kunnen gebeuren in de ogen van de fotograaf dan staat het hem vrij dat op wat voor manier ook te verbeelden, in plaats van ons druk te maken over misleiding moeten we het publiek opvoeden om beeld op een andere manier te lezen, meer als persoonlijke boodschap van de fotograaf.
Tja, ik sta hier lijnrecht tegenover, in de hoek van de preciezen, de Ayatollahs die vasthouden aan oude journalistieke waarheden. Let wel niet de oude waarheden uit de fotografie want er zijn oneindig veel verhalen bekend over manipulatie in de doka en het compleet in scène zetten van situaties. Denk bijvoorbeeld maar aan een van de oudste journalistieke foto’s uit de Amerikaanse burgeroorlog waar ze eindeloos met het lijk van de scherpschutter hebben lopen slepen om een mooier plaatje te maken. Kan heel goed zijn dat ik er alleen in sta als een wat ouderwetse fotograaf, ben erg blij dat Harmen de Jong uit een wat jongere generatie erbij is om een ander licht erop te laten schijnen.
Gaat uiteindelijk ook niet om het grote gelijk, gaat erom dat we er publiekelijk over in debat gaan, nu en in de toekomst. dat we open en eerlijk communiceren naar onszelf, de klant en de lezer waarom we de foto zo maken zoals we die maken, wat de boodschap is en waarom we vinden dat we die zo in beeld moeten of mogen brengen. Dus sorry Bas, je schreef enigszins vermoeid op je blog alweer en debat over manipulatie, ja dus en als het aan mij ligt volgend jaar weer en alle daarop volgende jaren ook zodat we ons laten leiden door weloverwogen keuzes.

Serge Ligtenberg is fotograaf en bestuurslid van de NVF en de Zilveren Camera