Hoe weet je zeker dat een ooggetuige die op Twitter zijn verslag doet, ook werkelijk ooggetuige is? Henk van Ess, zoekmachine- en verificatiedeskundige, gaf tijdens een zeer geslaagde debatavond over rampverslaggeving in het internettijdperk zijn tien tips prijs om Twitter-bronnen te verifiëren.
Van de hoeveelheid foto’s die binnenstromen via Twitter kun je vandaag de dag als het ware een levensecht 3D beeld maken. Hoe anders was het twintig jaar bij de Bijmerramp. Er bestond geen internet op de redacties, er waren geen satellietwagens, en Twitter moest nog uitgevonden worden. Peter van der Maat, destijds NOS verslaggever, moest het doen met een autotelefoon waarvan de batterij om 19.10 uur leeg was en toen moest de avond nog beginnen. Hij klonk alsof hij in een half vernielde telefooncel stond waar hij telkens door zijn kwartjes heen raakte, zoals HP/De Tijd later schreef.
RTReporter
In de tussenliggende twintig jaar heeft de rampenverslaggeving een enorme ontwikkeling doorgemaakt. De bijeenkomst die de NVJ-sectie Internet organiseerde op 4 oktober ging over de tools die er zijn om nog sneller, accurater en vollediger verslag te kunnen doen. Lang leve RTReporter bijvoorbeeld, waar veranderingen in Twitter-patronen worden waargenomen en waardoor je snel groot nieuws kunt opsporen. Daarmee kunnen journalisten zelfs verslag doen zonder ter plekke te zijn. Maar dat heeft niet altijd de voorkeur, zo bleek tijdens het debat. Of zoals Brenno de Winter het verwoordde: “Je mist dan wel de couleur locale.”
Witte pakken
Hoe anders was de verslaggeving rondom de Bijlmerramp geweest als deze had plaatsgehad in het digitale tijdperk? Misschien was het mysterie rondom ‘de vreemde witte pakken’ veel sneller opgelost omdat via Twitter foto’s te zien zouden zijn geweest van mannen in witte wegwerpoveralls? Het zou kunnen. Maar hoewel de snelheid van de sociale media een zegen is, zijn de hoge verwachtingen soms ook een vloek, aldus Hens van Ess. Tijdens de debatavond presenteerde hij een tiental tips om Twitter-bronnen te verifiëren.
Want een journalistieke blunder zit in een klein hoekje. Zoals die ene eerste foto op Twitter van Tristan van der Vlis, de jongen die in 2011 zes mensen doodschoot in een Alphens winkelcentrum. Een grappenmaker had de foto van een Amerikaanse popster gedownload. Of de foto van een dode Osama bin Laden. Ook nep. De foto stond al sinds 2009 op internet. Waarmee maar weer is bewezen dat de rol de journalist alleen maar belangrijker wordt. Valideren op Twitter begint namelijk met gezond journalistiek verstand.
Finding & Validating Eyewitnesses
De tips van Henk van Ess zijn te vinden in Finding & Validating Eyewitnesses.
Hieronder een samenvatting:
Kijk welke woorden ooggetuigen gebruiken in hun tweets. Dat zal zelden het woord “ooggetuige” zijn. Uit onderzoek van de UVA naar de overeenkomsten in 2.000 tweets blijkt dat persoonlijke voornaamwoorden veelvuldig worden gebruikt, zoal me, my of I. In Twitter Advanced Research combineer je dat met keywords (bijvoorbeeld “Tornado”) met geolocatie. Via Geofeedia kun je uitzoeken wie er op dat moment vanaf die locatie twittert, foto’s via Flickr of YouTube-filmpjes uploadt.
Hoe weet je nou of je met een fake-account te maken hebt of niet?
Check de bio van de Twitter-account; hoe lang is hij bezig?; hoe betrouwbaar zijn de berichten?; kan hij fungeren als bron of tipgever?:
o Met wie twittert deze persoon? (in Advanced Research: To these accounts);
o Wie zijn de volgers zijn en door wie wordt de persoon gevolgd en waar bevinden zich deze mensen? (www.followerwonk.com);
o Bekijk de statistieken van de activiteiten van de Twitter-account met TweetStats: zoals aantal tweets per dag en per uur, replies en retweets (kijk ook of de timezones consistent zijn) en check statistieken van volgers via Twitter Counter;
o Doe historisch onderzoek in het Twitter-archief, haal oude tweets op en achterhaal verborgen data (www.gnip.com);
o Door wie en door welke topics wordt de Twitter-account beïnvloed? (www.klout.com);
o Sorteer op naam en bronnen en ontvang social media alerts (www.socialmention.com);
o Gebruik Twicsy als visuele zoektocht door foto’s die op Twitter gedeeld worden via TwitPic, yFrog of Mobypic;
o Valideer foto’s via Google Images en maak gebruik van het fototoestel-icoon, waarmee je foto’s op internet kunt zoeken. Dit geeft antwoord op de vraag of een foto die in Twitterbericht staat niet eerder op internet is geplaatst.
Lees ook: Twintig jaar geleden stortte er een vliegtuig neer. Volg het via Twitter (nrc.nl)