Op woensdag 4 november vindt in de rechtbank den Haag de zitting plaats in de zaak die fotograaf Glas heeft aangespannen tegen de Staat. De zaak gaat over persvrijheid en de vrijheid van de maatschappij om kennis te nemen van beeldmateriaal van gevangenissen. De persvrijheid is in het geding, aldus de NVJ.
Fotoreportage detentiecentra
In juni van dit jaar verscheen in Vrij Nederland een fotoreportage van Robert Glas over de detentiecentra waar vreemdelingen in worden opgesloten om uitgezet te worden. De reportage bestond uitsluitend uit foto’s van plekken en voorwerpen, waaronder isoleercellen waarin hongerstakers hebben gezeten, en luchtkooien waarin gedetineerden in isoleercellen een uur per etmaal worden gelucht. Op de foto’s stonden geen mensen.
Sprake van censuur
Opmerkelijk was dat het ministerie van Veiligheid en Justitie de toestemming voor de fotoserie in eerste instantie weigerde. Pas na het aanspannen van een kort geding werd die toestemming gegeven. Daarbij had het ministerie wel bedongen dat de foto’s voor Vrij Nederland alleen opnieuw gepubliceerd mogen worden na toestemming van het ministerie. Glas vond dat er sprake was van censuur, zette het kort geding door en – nog opmerkelijker - verloor dat. Glas spande vervolgens een bodemprocedure aan die woensdag dient.
Geen legitiem belang
Volgens Glas heeft de Staat geen legitiem belang om voorafgaande toestemming te vragen voor de verspreiding van fotomateriaal. De Staat kan benaderd worden in het kader van het journalistiek principe van hoor en wederhoor, maar dat is een gunst, en geen recht. De door de Staat bedongen contractuele voorwaarde is strijdig met de Grondwet, dat voorafgaande toestemming van de overheid voor publicaties verbiedt. Het is ook strijdig met de vrijheid van nieuwsgaring en persvrijheid, zoals vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het belemmert de media om deze foto’s te publiceren.
Geen privacy- of portretrecht in het geding
Volgens de NVJ is voorafgaande toestemming van publicatie als contractuele voorwaarde volstrekt ongebruikelijk is als er geen privacy- of portretrecht in het geding is (zoals bij de serie van Glas). De NVJ vindt dat er hier sprake is van een ongewenst precedent waarmee de persvrijheid wordt beperkt, ofwel censuur. Ook hoogleraar mediarecht Wouter Hins aan de Universiteit van Leiden spreekt van censuur. De zaak van Glas wordt financieel ondersteund door het Persvrijheidsfonds.
De Staat heeft hierover in de conclusie van antwoord gesteld: De voorwaarden (namelijk de testemming) vormen geen belemmering voor de vrijheid van nieuwsgaring of meningsuiting, maar vloeien voort uit de bescherming van algemene belangen, zoals het belang van feitelijk juiste voorlichting van het publiek over een maatschappelijk verschijnsel, te weten de vreemdelingenbewaring…