Vakbondsnieuws is al heel lang een beetje droevig: interne ruzies, vergrijzing en teruglopende ledenaantallen. En dus zoeken vakbonden naar mogelijkheden om leden aan zich te binden en nieuwe leden te winnen. Solidariteit lijkt al lang te zijn vervangen door ‘what’s in it for me’ dus waarom niet een cadeautje als beloning voor het lidmaatschap? Geen stropdas of theelepeltje met vakbondslogo, maar een keihard financieel extraatje in de arbeidsvoorwaarden van de vakbondsleden.
Vanuit historisch perspectief is het helemaal niet zo gek dat de vakbond in de eerste plaats voor haar eigen leden opkomt. Zo is het immers ooit begonnen bij de sigarenmakers, de drukkers en de diamantbewerkers: lotgenoten die zich samen sterk maakten voor verbetering van hun arbeidsomstandigheden en een fatsoenlijke beloning. Om echter te voorkomen dat werkgevers vervolgens de voorkeur zouden geven aan niet-georganiseerden aan wie ze ongestraft een lager loon konden betalen, is in de Wet cao een systeem bedacht dat de werkgever ook niet-vakbondsleden dat fatsoenlijke loon moet betalen. Vandaar dat, terwijl maar ongeveer 25% van de werknemers georganiseerd is, toch bijna iedereen onder een cao valt. ‘Free riders’ worden die wel genoemd, want geen lid van de vakbond, maar wel gratis meeprofiteren van de dankzij vakbondsinspanningen tot stand gebrachte cao.
En dat wordt toch een beetje zuur gevonden. Dus waarom niet een extraatje voor die trouwe leden die jaarlijks contributie betalen? Onlangs maakten een aantal bonden afspraken met werkgevers waarin zij voor hun leden een extra vrije dag en € 1000,00 voor scholing overeenkwamen. Moord en brand, huis te klein. VNO-NCW en MKB noemden de afspraken sociaal onwenselijk en het VVD kamerlid Van Nieuwenhuizen-Wiebenga stelde op hoge toon kamervragen over het fenomeen “voortrekken vakbondsleden”. Vond de Minister dat niet zeer onwenselijk? Nou nee, antwoordde Minister Asscher, dat mag in de cao en als dat zou leiden tot een te vergaande ongelijke behandeling tussen werknemers, dan is daar altijd nog de rechter. En die heeft daar al een paar keer een oordeel over geveld. Kort gezegd vindt de rechter dat een extraatje voor het trouwe vakbondslid best mag ter compensatie van het feit dat die leden nu eenmaal al jarenlang contributie betalen.
Toch zijn er wel wat haken en ogen aan dit moderne vakbondswerk, want hoe voorkom je nou weer dat werkgevers de voorkeur geven aan niet-vakbondsleden omdat ze die dat extraatje niet hoeven te betalen? En hoe waarborg je de privacy? Want werkgevers mogen niet zonder toestemming het vakbondslidmaatschap van hun werknemers registreren en staan vast ook niet te springen om weer een administratieve klus. Kortom, niet zonder obstakels die vakbondsvoordelen.
En laten we eerlijk zijn: voordelen voor vakbondsleden; doet toch ook een beetje denken aan de Tegenpartij van Jacobse en Van Es: Samen voor ons Eigen.
7 juni 2013
Yvonne Berkeljon
Advocaat NVJ