De rol van journalist kan nooit worden overgenomen

'Als er nog eens 5 fte van de pakweg 20 fte bij de Gooi en Eemlander moeten verdwijnen, is kwaliteitsjournalistiek bijna niet meer te maken en dat heeft ook gevolgen voor de gemeentedemocratie', aldus burgemeester Pieter Broertjes aan moderator Max van Weezel. (foto: Ingrid de Groot) 

Natuurlijk gaat een discussie over wie het nieuws maakt over het grote leger communicatiemedewerkers en voorlichters bij overheden versus een klein leger journalisten. Maar nog meer gaat zo’n discussie over geld. En als het over geld gaat, gaat het onvermijdelijk over reorganisaties bij de lokale en regionale kranten en over krappe freelancerbudgetten. En als het over de gevolgen voor het medialandschap gaat, gaat het over mogelijke financiële maatregelen die genomen moeten worden. De discussie is actueler dan ooit.

Pieter Broertjes, burgemeester van Hilversum, is blij dat er bij raadsvergaderingen überhaupt nog journalisten op de publieke tribune zitten. ‘Ze zijn goed geïnformeerd en schrijven kritische stukken. Je moet er niet aan denken dat ze verdwijnen, maar dat zit er wel aan te komen als we helemaal niets doen.’ Broertjes doelt op de reorganisatieplannen bij HMC waarover hij, maar ook zijn ambtgenoten uit Haarlem, Haarlemmermeer, Bloemendaal, Velsen en Leiden, zich kritisch heeft geuit. ‘Als er nog eens 5 fte van de pakweg 20 fte bij de Gooi en Eemlander moeten verdwijnen, is kwaliteitsjournalistiek bijna niet meer te maken en dat heeft ook gevolgen voor de gemeentedemocratie.’

Alles is communicatie

Terwijl het aantal journalisten terugloopt neemt het aantal communicatiemedewerkers bij de overheid neemt alleen maar toe. Even bekend als afschrikwekkend is het voorbeeld van de gemeente Almere, waar 9 journalisten werkzaam zijn tegenover 65 communicatiemedewerkers. In Hilversum gaat het om een veel kleiner aantal van zo'n 7 communicatiemedewerkers, zegt Broertjes. De gemeente heeft ze echter wel hard nodig. ‘Besef dat alles communicatie is. Door social media ben je continu op achterstand, terwijl je aan de voorkant van het proces moet zitten. Daar heb je dus mensen voor nodig die het communicatievak beheersen, die goed kunnen schrijven en woordvoeren. Als je daar niet in investeert, ben je behoorlijk kansloos als overheid.’

De nieuwsaanpak van CBS

Naast de groei van het aantal communicatiemedewerkers is er ook een toename van het aantal organisaties dat kiest voor een nieuwsachtige aanpak. Het Centraal Bureau voor de Statistiek is zo’n voorbeeld. De statische website heeft plaatsgemaakt voor een dynamische pagina die niet onder doet voor de homepage van een nieuwsorganisatie. Toch gaat CBS beslist niet op de stoel zitten van de journalist, aldus Mike Ackermans, hoofdredacteur van CBS. ‘We hebben voor een nieuwe lijn gekozen om statistieken effectiever naar buiten te brengen. Maar de website is niet ons belangrijkste kanaal. Onze belangrijkste contacten zijn de nieuwsmedia, daar worden de echte verhalen gemaakt. Wij zijn geen journalisten. We zijn toeleverancier, maar we duiden niet, we interpreteren niet en we geven al helemaal geen mening. Dat laten we graag over aan journalisten en ik vind dat ze dat ongelooflijk goed doen.’ 

Freelancers met communicatieklussen

Voor Elske Koopman, freelance journalist, staat als een paal boven water dat kwaliteitsjournalistiek ertoe doet. De toekomst van de professionele journalist zit ’m in het controleren van feiten, het checken van bronnen, het ontkrachten van nepnieuws. ‘Ik denk dat we daardoor meer te bieden hebben.’ Als freelancer neemt ze ook communicatieklussen aan. ‘Zo’n 20 jaar geleden zat de journalist aan deze kant van de tafel en de voorlichter aan de andere kant. Dat zie ik steeds minder, ook bij mijn collega’s. Het moet ook wel, want we moeten geld verdienen.’ 

Freelancers als Koopman kijken breder dan alleen de journalistiek. Vaak moeten ze inderdaad wel, want veel van hen lijden onder de dramatische ontwikkelingen in de media. Dat vindt ook Ackermans. ‘Over de aantallen communicatiemedewerkers binnen overheden maak ik me niet zoveel zorgen, de rol van de journalist kan nooit worden overgenomen. Ik maak me wel ernstig zorgen om de klassieke mediabedrijven en het grote onderscheid tussen vast en freelancer. Een antwoord hebben we daar tot op heden nooit gevonden.’

Burgemeester Broertjes vindt dat er serieus moeten worden nagedacht of er steun moet komen. ‘Misschien moeten we hier en daar een steunbalkje aanleggen. Ik bedoel niet één op één, maar bijvoorbeeld in de vorm van een stichting die tot doel heeft de kwaliteitsjournalistiek in de regio te bewaken en op die manier een impuls te geven. Ik merk ook vanuit de gemeente dat daar belangstelling voor is. Iedereen maakt zich zorgen over de verschraling van de regionale journalistiek.’ Goede journalisten zijn hard nodig. ‘Als burgemeester zit ik vaak in de machinekamer waar beslissingen worden genomen die binnenskamers blijven. In die situaties merk je hoe waanzinnig ingewikkeld journalistiek eigenlijk is. Journalisten moeten het verhaal reconstrueren, elke keer iets boven water halen, of feiten en de juiste interpretaties doen. Dat is waanzinnig knap.’

NVJ Gemengd Bedrijf

De bijeenkomst Wie maakt het nieuws werd georganiseerd door NVJ Gemengd Bedrijf (eerder bekend onder de naam 'Meet the Press'), een platform voor communicatie professionals met een journalistiek hart. Zij hebben een gemengd bedrijf in de journalistiek en/of communicatie maar kunnen ook werkzaam zijn als voorlichter, tekstschrijver of dagvoorzitter. NVJ Gemengd Bedrijf is vooralsnog een pilot binnen de beroepsvereniging NVJ.