Regionaal Archief Leiden schendt op grote schaal auteursrecht

De afgelopen jaren heeft het gemeentelijk Regionaal Archief Leiden (RAL) ruim 750.000 krantenpagina’s uit Leidse dagbladen gedigitaliseerd en online gezet. Hiervoor ontving het RAL subsidie via het Ministerie van Economische Zaken. Hiervoor was echter wel eerst toestemming van de rechthebbenden (waaronder freelance journalisten en fotografen) nodig.

Lira maakt dergelijke grootschalige digitaliseringsprojecten graag mogelijk. De duizenden makers van tekst die bij Lira zijn aangesloten hebben de stichting een mandaat gegeven om voor hun rechten op te komen. Daartoe werkt Lira nauw samen met Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers.

Vorig jaar zomer bleek het gemeentelijke Regionaal Archief Leiden (RAL) niet bereid te zijn om in gesprek te gaan met Lira en Pictoright voor een collectieve regeling, waarbij de toestemming van rechthebbende freelance journalisten en fotografen zou worden verkregen in ruil voor een passende jaarlijkse vergoeding. Het budget was op en het RAL gaf aan dat zij geen rekening hadden gehouden met de auteursrechtelijke verplichtingen. Vervolgens ging op advies van de gemeentelijke juridische dienst het digitale krantenarchief op zwart. Het archief verklaarde zelf op zoek te gaan naar individuele rechthebbenden om hun toestemming te verkrijgen. Gezien de omvang van het materiaal een reusachtig karwei, aldus Lira, dat uiteraard de nodige kosten met zich mee zal brengen.

Medio januari 2012 heeft het RAL het krantenarchief weer online gezet. Maar de benodigde toestemming heeft het RAL nog steeds niet. In het Leidsch Dagblad van 12 januari stelt Jan-Jaap de Haan, wethouder van cultuur in Leiden, dat zij op basis van een steekproef zullen proberen freelance rechthebbenden te achterhalen. Dat volstaat niet volgens de Auteurswet: rechthebbenden moeten vooraf toestemming verlenen (of niet) voor het digitaliseren én voor het online plaatsen van hun werk. Vanzelfsprekend staat het ze daarbij vrij om een passende vergoeding te vragen. Voor een artikel of foto uit een krant van enkele jaren oud zal zo’n vergoeding per individuele maker relatief niet erg hoog zijn. Dat is de reden dat Lira en Pictoright namens hun gemeenschappelijke achterban de archiefinstellingen van Nederland een efficiënte, betaalbare en eenvoudige collectieve regeling aanbieden. Daarmee hoeven de archieven niet op zoek te gaan naar duizenden rechthebbenden en zorgen Lira en Pictoright ervoor dat de makers een billijke vergoeding ontvangen.

Ook staatssecretaris Teeven laat in zijn schriftelijke reactie op de vragen van Kamerlid Smeets (PvdA) weten in de Europese richtlijn Verweesde Werken ruimte te willen laten voor collectieve overeenkomsten tussen culturele erfgoedinstellingen en collectieve beheersorganisaties (cbo’s).

Stichting Lira wil graag reacties ontvangen van freelance (foto)journalisten: heeft het RAL of een ander krantenarchief u benaderd voor toestemming? Boden zij u daarbij en vergoeding aan of vroegen zij u om uw werk gratis weg te geven? Reacties kunnen worden gestuurd naar: liranieuwswaarde@cedar.nl.