De kracht van het collectief in 2023

Eind dit jaar begint een nieuw cao-seizoen als de cao’s bij de Publieke Omroep en het Uitgeverijbedrijf, eindigen. Ondertussen voeren jullie ook onderhandelingen over koopkrachtbehoud. Waarom is dit topprioriteit geworden?

‘De lopende cao’s zijn afgesloten toen er een heel andere economische situatie bestond. De inflatie is ongekend hoog, 10 procent in 2022, terwijl in de cao’s afspraken met 3 procent werd gerekend. Daarbovenop komt de inflatie van 2023, die wordt geprognotiseerd op 5 tot 6 procent. Met de huidige cao-afspraak zit je in totaal rond de 11 procent koopkrachtverlies in twee jaar tijd. Evident dat we hier prioriteit van maken. Dat vraagt onze achterban ook van ons. Bij de omroepen hebben we een crisiscompensatie voor elkaar kunnen krijgen. De uitgeverijen hebben geen enkele compensatie geboden, ondanks forse winsten. Die winsten hebben ze wel aan de redacties te danken. Op alle fronten passen ze hun prijzen aan, alleen de werknemers worden niet gecompenseerd.

Ze redeneren dat zij noodfondsen hebben voor mensen die niet rond kunnen komen. Dan krijg je een budgetcoach die in je portemonnee gaat kijken. Werkgevers zijn er daadwerkelijk van overtuigd dat dit de juiste weg is, maar gaan voorbij aan het feit dat zij zelf wel hun kostenstijgingen doorberekenen aan hun klanten. De Nederlandsche Bank roept duidelijk bedrijven op die het kunnen dragen om de lonen gemiddeld met 5 tot 7 procent te verhogen. De grootste twee uitgeverijbedrijven en RTL vallen per definitie onder die categorie met hun recordomzetten. Om morele redenen kun je ervoor kiezen om dit jaar genoegen te nemen met iets minder dividend. Dan ben je verantwoordelijk bezig. We willen niet de looptijd van de cao’s afwachten en nu in overleg met de omroepen en uitgeverijbedrijven voor een structurele verhoging van de lonen en zzp tarieven.’  

Hoe strijdbaar zijn de leden?

‘Strijdbaar! Ze zijn zich bewust van de disbalans tussen de enorme winsten van bedrijven en hun eigen financiële positie. Ik ben hoopvol omdat ik elke keer weer zie dat onze leden zich bewust zijn van hun eigen kracht om veranderingen teweeg te brengen. We hebben het eerder gezien bij de totstandkoming van de Werkcode DPG en de Fair Practice Code bij de publieke omroepen. En recent met de werkonderbreking bij RTL Nieuws. Daar gaat een krachtig signaal vanuit: die acties waren niet mogelijk geweest zonder de inzet van een actieve achterban. De leden maken het verschil.’

Hoe is het gesteld met de werkomstandigheden op redacties?

‘Elke keer als wij een peiling uitzetten met als vraag wat onze leden belangrijk vinden voor de cao-onderhandelingen, komt werkdruk als een van de belangrijkste thema’s naar boven. We horen dat de toename onderhand op een niveau komt waardoor onze leden zich ernstig zorgen maken over de kwaliteit van hun werk. Onzekere contracten dragen daar ook in sterke mate aan bij.’

Geldt dit mediabreed?

Ja, bij zowel uitgeverijen als omroepen. Om de kosten te beheren kijken mediaorganisaties vooral hoeveel werk ze door één persoon kunnen laten doen, in plaats van hier verschillende specialismen voor in dienst te nemen. De gedrevenheid in de journalistiek is groot, waardoor de pijngrens, meer dan in andere beroepen, al hoger ligt. Dat er nu aan de bel wordt getrokken, wil dus veel zeggen.’

Wat vragen jullie van de werkgevers om die werkdruk te verminderen?

‘Werkgevers ontkennen dat er sprake is van een structureel probleem en dat zij dit op organisatieniveau goed monitoren – “het is onder controle”. Maar wij zien daar nog steeds niet de vruchten van. Wij willen dat werkgevers veel specifieker op afdelings- en redactieniveau de situatie in beeld brengen. Vervolgens vragen we hoe zij denken de situatie te verbeteren. Wij constateren in ieder geval dat er te veel gesneden is in de redactiebudgetten terwijl de journalistieke ambities van de mediaorganisaties  alleen maar toegenomen zijn.’ 

Een andere ambitie van de NVJ  is het invoeren van meer onafhankelijke redactieraden. Die bestaan toch al?

‘Na de onthullingen over de misstanden bij The Voice of Holland, De Wereld Draait Door en NOS Sport constateerden we dat medewerkers zich onvoldoende gesteund voelden door een gebrek aan medezeggenschap. Er waren geen serieuze medezeggenschapsorganen waar zij op vertrouwensbasis in gesprek hadden kunnen gaan. Daarnaast is het zo dat de redactieraden een cruciale rol spelen als de interne waakhond van de inhoud en onafhankelijke journalistiek.’

We hadden hierover in 2019 al concrete afspraken gemaakt bij de publieke omroepen en toch komen ze nauwelijks van de grond. Als argument hoor je dan bijvoorbeeld dat er toch ondernemingsraden zijn. Maar daar zijn de taken vooral gericht op hoe je de organisatie vormgeeft en aanstuurt. Maar je moet ook een waakhond hebben op inhoudelijk niveau die voldoende in staat is om missstanden tijdig te signaleren en krachtig kan optreden. Bij de uitgeverijbedrijven is dit overigens veel beter geregeld. Dat geldt ook voor de commerciële omroepen; Hart van Nederland en RTL Nieuws hebben eigen redactieraden die ook echt door de directie serieus worden genomen.’

Zijn journalisten zich voldoende bewust van het belang van een onafhankelijke redactieraad?

‘Onze opdracht voor dit jaar is tweeledig. Allereerst betere medezeggenschapsorganen waardoor redacties meer inspraak hebben, ook op arbeidscontracten en freelance opdrachten. Ten tweede willen we nadrukkelijk aandacht voor het bewustwordingsproces van onze leden. Empowerment. We willen onze leden nog beter informeren over hun rechten en dat zij zelf veel meer kunnen bereiken. De kracht van het collectief zorgt ervoor dat je niet als individu in een hoek terechtkomt, maar dat je met hulp en steun van je collega’s de problemen oplost zonder consequenties voor je arbeidsrelatie. We gaan de contacten met leden op de werkvloer op verschillende niveaus en via verschillende routes intensiveren.’

Wat verwacht je van de onafhankelijke commissie die de misstanden en werkcultuur bij de NPO onderzoekt?

‘Ik hoop van ganser harte dat daar goede aanbevelingen uit komen, zodat de politiek en publieke omroepen maatregelen kunnen nemen om de problematiek aan te pakken. Maar eerlijk gezegd vind ik dat er nú iets moet gebeuren. Voordat een onderzoek is afgerond is en de betrokken partijen over de conclusies en aanbevelingen genoeg vergaderd hebben ben je al snel een jaar verder. De makers moeten zich veilig voelen en nu over zekerheid beschikken. De publieke omroepen kunnen nu zeggen: wij staan voor onze medewerkers; wij gaan mensen meer werkzekerheid bieden en meer inspraak bieden. Als zij dat vandaag beslissen, kunnen ze dat morgen invoeren. Zo simpel is het.’

De NVJ wijt de misstanden onder andere aan de buitenproportionele omvang van flexibele contracten bij de omroepen en buitenproducenten.

‘Het fenomeen draaideurconstructie en flexibiliteit is bij de publieke omroepen zo diep geworteld. Ik vind dat ernstig want één ding is zeker: iemand met een tijdelijk contract durft niet naar buiten te komen. Omdat de flexibele schil inmiddels zo buitenproportioneel is raken ook medewerkers in vaste dienstverband in een minderheid. Ook daar wordt de druk gevoeld. Dus onder de streep heb je te weinig mondige mensen om het verschil te maken. De publieke omroep moet een veilige werkomgeving kunnen bieden. En dat begint met een simpele maatregel; meer vaste contracten en freelancers volwaardig belonen. De politiek is het met ons eens, nu de omroepen nog!’