Jaarrede: ‘Wat voor de journalist geldt: verbinden, juist nu - geldt ook voor de NVJ’

Foto: Wilmar Dik

 

De Journalist onthult, duidt en verbindt, juist nu

U hoorde de stem van scheidend waarnemend voorzitter Wilma Haan. Zo heeft ze toch nog de Algemene Vergadering kunnen openen. Een belangenverstrengeling die strikt verboden is in haar nieuwe functie in de hoofdredactie van het NOS-journaal. Gelukkig is ze hier wel aanwezig. En het is aan mij Wilma’s rol over te nemen en als ‘waarnemend waarnemend’ voorzitter deze Algemene Vergadering van de NVJ te openen. Dat doe ik bij deze. En ik sta met jullie stil bij wat we het afgelopen jaar hebben bereikt.

Collega’s, de journalist onthult, duidt en verbindt, juist nu

Eigenlijk zouden we in deze vergadering vooral terugblikken op 2019, maar de gebeurtenissen hebben ons ingehaald. We verschoven de algemene ledenvergadering van juni naar nu, in de hoop dat de normaliteit na corona weer zou zijn teruggekeerd.

Maar corona is nog onder ons. Een dertigtal leden volgt de vergadering online, een dertigtal zit hier in de zaal. We vergaderen in hybride vorm.  Ik heet jullie allen van harte welkom.

Een hybride vorm - dat past wel bij een vakvereniging annex belangenbehartiger. Want we zijn allebei: we voeren arbeidsvoorwaardenoverleg én politieke lobby, we staan voor persvrijheid én vak ontwikkeling. Journalisten in vaste dienst én freelancers. Wat voor de journalist geldt: verbinden, juist nu- geldt misschien nog wel meer voor de NVJ. Verbinden- dat is niet altijd makkelijk met bijna 8000 leden van verschillende signatuur. Zeker nu de afgelopen maanden de band tussen journalisten met een arbeidscontract en degenen die zelfstandig werken erg op de proef is gesteld. Ik hoef op deze plaats geen voorbeelden te geven. Jullie kennen ze zelf en hebben ze veelvuldig met ons gedeeld.

Dat opkomen voor beide groepen heeft een traditie binnen de NVJ. En een toekomst, waarover straks meer. Ik neem jullie even mee naar de periode die ik kan overzien als bestuurder. Drie jaar geleden namen wij als bestuur het punt: integrale benadering van mediabedrijven als speerpunt. NVJ- secretarissen die kwamen onderhandelen voor een nieuwe CAO zouden waar mogelijk de positie van freelancers meenemen. Voorzichtig- zonder de solidariteit tussen de groepen op het spel te zetten. Het was meer ‘Testing the waters’. Maar de tarieven en positie van zelfstandig journalisten waren met de jaren zover uitgehold dat actie was geboden. Het zogenaamde ‘organising, naar Angelsaksisch voorbeeld, deed bij de NVJ zijn intrede. En dat betekende campagnes voeren, journalisten vanaf de basis mobiliseren, ja zelfs een rechtszaak voeren. De Campagne (Foto)journalistiek heeft een prijs kreeg een vliegende start met de staking van de fotografen in januari 2019. Wij maakten als bestuur budget vrij om de campagne uitgebreid voort te zetten met en voor alle zelfstandige journalisten. Later in 2019 stelde de NVJ zich achter de twee moedige freelancers die de Persgroep voor het gerecht daagden om succesvol 50 % hogere tarieven te bedingen. Een van hen- Ruud Rogier is zojuist vanochtend als voorzitter van de NVF gekozen- Ruud ik wil je graag van harte feliciteren. En ik wil scheidend NVF -voorzitter Eric Brinkhorst voor zijn niet-aflatende inzet bedanken. De actiebereidheid onder de fotografen is aanstekelijk gebleken. dat is mede dankzij jou, Eric. Heel erg bedankt.

Net toen de campagne in een hogere versnelling was gekomen- begin 2020- werd de wereld overvallen door Corona. De NVJ zette alle zeilen bij om getroffen leden juridische bijstand te verlenen en hulp te bieden bij de steunfondsen die er kwamen. De aandacht ging vanzelfsprekend uit naar de collega’s die het hardst hulp nodig hadden. Op dit moment heeft de NVJ zelf 2 ton beschikbaar als noodfonds  voor deze collega’s; En daarnaast is een soortgelijk fonds beschikbaar voor freelancers, die een project willen financieren via het Matchingsfonds van de Coöperatie.

De campagne (Foto)journalistiek heeft een prijs die een langere adem heeft, werd door ons op een lage pit gezet. De strijd voor betere tarieven is immers obsoleet als er zelfs helemaal geen opdrachten meer zijn.  En ook om financiële redenen, waar de penningmeester misschien straks nog iets over zal zeggen. Maar er werd keihard gewerkt op het bureau van de NVJ. Een goed moment om Thomas en zijn medewerkers hartelijk te bedanken voor hun enorme inzet. Je leest wel eens een commentaar van een lid ‘dat de NVJ weer eens niets doet’. Dat is onterecht. Zo’n NVJ- lid vergeet kennelijk op zo’n moment dat staf en bestuur weinig kunnen doen zonder een goed georganiseerde basis die zich wil inzetten.

Die steun van de basis, opkomen voor je rechten als zelfstandig journalist, voltrekt zich niet in het luchtledige.  Ook aan de politieke en maatschappelijke bewustwording die daarbij hoort heeft de NVJ het afgelopen jaar hard gewerkt. De commissie Borstlap bracht een rapport uit over het in ons land te ver doorgeschoten ZZP model- analoog aan de uitholling van de tarieven in ons vak. En eindelijk gaf de Autoriteit Consument en Markt het groene licht voor collectief onderhandelen- een no-go tot nu toe, omdat zelfstandige journalisten werden beschouwd als ondernemingen die op een vrije markt opereren en dus niet aan kartelvorming mogen doen. Ook werden freelancers, georganiseerd door de NVJ, onlangs op het Ministerie van OCW ontvangen om hun precaire positie toe te lichten. De NVJ heeft serieus werk gemaakt van een nieuwe tariefcalculator, die voorrekent wat voor uurtarief een freelancer zou moeten vragen om hetzelfde te verdienen als een collega in vaste dienst. Een toeslag van 50% op het loon van een cao-collega zal ervoor zorgen dat journalisten niet tegen elkaar kunnen worden uitgespeeld.  Een offerte opstellen met het reëel aantal uren dat je begroot, en daarnaar betaald worden is daarvoor een vereiste. Een uurtarief i.p.v. een stukloon, kortom.

Om de organising kant van ons werk te besluiten is het hoopvol dat op de redacties van NRC, Volkskrant en Trouw groepen freelancers zich hebben georganiseerd en het gesprek aangaan met de redacties voor betere tarieven. 

Het afgelopen jaar zag ook het Project Persveilig het licht. Het meldpunt voor als je als journalist bedreigd wordt was relevanter dan ooit. Agressie tegen journalisten neemt toe, zoals eerder tegen ambulancepersoneel en politie. Het is een speerpunt van de NVJ en het Genootschap van Hoofdredacteuren, samen met het OM en de Politie. De European Federation of Journalists zal het project als ‘best practice’ opnemen in de Europese leergang voor persveiligheid die de EFJ ontwikkelt.

Het is goed om te zien dat juist ook de trainingsfaciliteiten, die in dit project worden ontwikkeld, gretig worden afgenomen, van de scholen voor journalistiek tot de redacties van De Telegraaf en regionale omroepen aan toe.

En dat brengt me bijna als laatste punt tot de vakontwikkeling die we als NVJ ook tot onze verantwoordelijkheid rekenen. Niet iedere vakvereniging in Europa heeft hetzelfde aanbod aan opleidingen en bijscholingscursussen als de NVJ. Hoewel de cursussen onder invloed van Corona het laatste half jaar online werden gegeven blijft de focus op de professionalisering van de journalist. Want strijden tegen een ongelijk speelveld is één ding. Uiteindelijk zullen we ook zelf moeten bewegen in de richting van meer ondernemerschap. Het curriculum van de NVJ Academy getuigt ervan. Mede door externe financiering konden we deze cursussen het afgelopen jaar voor kleine tarieven aanbieden aan alle freelancers. En dat blijven we doen. Nee zeggen tegen onbehoorlijke tarieven begint met het versterken van je profiel als professional.

Collega’s,

De ontwikkelingen die ik hierboven bij wijze van jaarverslag heb geschetst, hebben ook hun neerslag gevonden in de structuur van onze vereniging. In toenemende mate werd de indeling in secties en het engagement in afdelingen die elkaar deels overlappen, als te star en achterhaald ervaren. En werd de wens duidelijk dat leden zich meer aan de basis wilden inzetten voor thema’s of evenementen waar je warm voor loopt, i.p.v. jarenlang vast te zitten in een bestuursfunctie. Wij hebben de afgelopen anderhalf jaar een proces ingezet waarbij we jullie als leden zoveel mogelijk hebben betrokken. Een intersectorale werkgroep, o.l.v. oud waarnemend voorzitter Wilma Haan, heeft meermaals tussentijds verslag gedaan van de vorderingen en die bij de secties gesondeerd.  Het was een lang, maar zorgvuldig proces. We hebben er alle vertrouwen in dat er nu een model ligt, dat verenigingsbreed is onderzocht, verenigingsbreed zal worden gedragen. Bestuurslid Manon vd Brekel zal het straks, samen met Jolande van de Beld en Robbert Minkhorst vanuit de secties presenteren en toelichten. Als ik kijk naar proces en product, dan kan ik alleen maar ongelofelijk trots zijn en de nieuwe structuur, waarover jullie straks gaan stemmen, ter aanname aanbevelen.

Collega’s

De journalist onthult, duidt en verbindt, juist nu.

En de NVJ biedt daarvoor de onmisbare structuur.

Ik dank jullie wel.