Blijf vertellen!

Terwijl journalisten bezig zijn verhalen te ontwarren, zijn anderen bezig diezelfde verhalen stil te houden. Onvertelde verhalen was het thema van de Dag van de Persvrijheid. Dat die verhalen in de kast blijven, heeft allemaal met angst te maken, stelde Yasemin Çongar. Of het nu een politieke partij of een religie is die angst genereert, als journalisten toegeven aan angst zal altijd een deel van de waarheid onverteld blijven. Autoriteiten die bang zijn voor hun eigen beeld in de spiegel en bang zijn voor de waarheid, willen dat journalisten de andere kant op kijken. ‘Als wij journalisten die angst delen, omdat we ons goede salaris niet willen opgeven, onze kolommen niet willen opgeven of, begrijpelijk, niet vervolgd willen worden, zijn we medesamenzweerders geworden van misdaad tegen de waarheid.’ Dat lijkt misschien een moeilijke keuze. Maar je kiest ervoor om journalist te zijn, of niet. Een arts kan ook niet weigeren bepaalde ziektes te behandelen. Je kunt geen journalist zijn als je niet bereid bent om het verhaal woord voor woord naar boven te halen.’ De keuze om onvertelde verhalen toch uit te spreken, is in Mexico nog zwaarder. De Mexicaanse drugsmaffia, met uitlopers naar politiek en politie, straft verslaggevende journalisten genadeloos af, zo vertelt de Mexicaanse journaliste Elia Baltazar op de avond van de Persvrijheid. Deze waarheid wordt op 3 mei pijnlijk duidelijk: terwijl Elia haar verhaal vertelt, worden er op de dag van de Persvrijheid, 10.000 km verderop in Mexico, opnieuw 3 fotojournalisten vermoord.

Op zo’n moment klinkt de conclusie uit het jaarrapport van Freedom of the Press 2012 van Freedom House bijna wrang: het lijkt een beetje beter te gaan met de persvrijheid in de wereld met de Arabische lente van 2011 als absoluut hoogtepunt. In de door ons centraal gezette landen, Mexico en Turkije, is die positieve ontwikkeling bepaald nog niet zichtbaar, maar ook dichter bij huis blijft waakzaamheid geboden. Subtielere beknottingen van persvrijheid, die misschien wat minder in het licht staan dan zware schendingen. De Surinaamse Vereniging van Journalisten en ook andere organisaties memoreren dat er signalen.pdf zijn van inbreuk op de persvrijheid. De pers zou in het afgelopen jaar meerdere malen zijn gemuilkorfd door eenrichtingsverkeer van overheidscommunicatie en een toenemende intimidatie van journalisten.

En tenslotte Nederland, dat zich als het gaat om persvrijheid gaat, gelukkig gunstig onderscheidt van veel andere landen. Maar ook bij ons is voortdurende oplettendheid vereist. Er is werk aan de winkel voor Nederland op het gebied van wetgeving om zo de persvrijheid te kunnen waarborgen. Dat stelt hoogleraar Wouter Hins in de derde nationale Persvrijheidsmonitor. Een wettelijke regeling voor journalistieke bronbescherming kan ervoor zorgen dat journalisten en hun bronnen beter beschermd worden bij huiszoekingen, het afluisteren van telefoongesprekken en het vorderen van beeldmateriaal. Maar die wet laat nog altijd op zich wachten. En ook zakt Nederland steeds verder weg als het gaat om openbaarheid van bestuur. ‘De huidige regering besteedt vooral aandacht aan het terugdringen van oneigenlijke en omvangrijke verzoeken om informatie, een belang van de overheid.’ De Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) is nodig aan herziening toe.

Persvrijheid moet gevierd blijven worden, hoe triest soms de feiten ook zijn. Opdat we alert blijven en het onvertelde verhaal verteld wordt.

Thomas Bruning, algemeen secretaris NVJ
Twitter: @thomasbruning