Robert Bas, journalist in dienst van NOS als regiocorrespondent Rotterdam/Den Haag, vertelt over de impact die bedreigingen op hem hebben.
Online agressie, fysieke klappen, het vernielen van apparatuur, schelden, spugen tot en met dood wensen. De bedreigingen tegen journalisten nemen toe en worden explicieter. De impact is fors. Journalisten vertellen over hun ervaringen. In dit deel: Robert Bas, journalist in dienst van NOS als regiocorrespondent Rotterdam/Den Haag,
'Die avond werd de poging tot een staatsgreep in Turkije bekend en kregen we het signaal dat zo’n honderd Turkse Nederlanders zich aan het verzamelen zijn bij het consulaat. Vanuit Hilversum kwam het verzoek om live in de uitzending te komen. De groep was groeiende en de situatie werd zo dreigend dat ik besloot weg te gaan. De cameraman moest rennen en kon net op tijd in zijn auto springen. Ik weet niet hoe het was afgelopen als hij iets later was geweest. Zelf kon ik wegkomen dankzij mijn microfoon. Ik had net die week geleerd hoe je met de punt van de microfoon mensen op afstand kunt houden. Ik heb daarmee enkele klappen uitgedeeld en kon daarna wegkomen. Het is allemaal op het nippertje geweest.
Ik doe van de meest risicovolle demonstraties verslag en dit soort incidenten maak ik een paar keer per jaar mee. Van Turkse demonstraties tot ‘gele hesjes’. Antiwesters of anti-NOS.
Na die avond bij het Turkse consulaat heb ik een gesprek gehad met politiechef Frank Paauw samen met mijn hoofdredacteur Marcel Gelauff. Terecht vond Frank Paauw dat het niet zo mocht zijn dat we ons daar weg lieten jagen. Maar als er 8 agenten zijn en 150 boze betogers dan is het een mooi streven om te zeggen dat je het recht hebt om verslag te doen, maar de veiligheid van mensen gaat boven alles.'
Wat is de impact van die bedreigingen?
'Mijn taak als verslaggever is er om daar te zijn, waar te nemen en vast te leggen. Maar ik bekijk wel eerst de situatie en weeg af of er een beveiliger nodig is om de cameraman te beschermen. Ik ben zelf niet zo bang, maar ik maak me wel zorgen over mijn collega’s. Wel ben ik extra voorzichtig met het delen van informatie over privé-dingen. Bij de NOS heb ik de afspraak dat ik niet herkenbaar wil zijn en daarom niet in beeld wil, tenzij het niet anders kan. Op internet wordt naar je gezocht. In de tijd dat ik bij het ANP werkte was er een keer een probleem naar aanleiding van een bericht dat nota bene door een collega was geschreven. Toen was de situatie zo dreigend naar mij toe, dat ik mijn dochter die nacht elders heb laten slapen.'
Heb je van de dreiging bij het Turkse consulaat aangifte gedaan?
'Nee, je kunt wel door blijven gaan. Anderhalf jaar geleden in de Schilderswijk werd ik door iemand aangevallen. Ik kon snel mijn auto instappen, maar hij beukte op mijn auto. Ik heb de politie gebeld die hem heeft aangehouden. Ze konden niets doen. Moest ik aangifte doen? Het was mijn woord tegen het zijne.'
Hoe gaat je werkgever om met de veiligheid van journalisten?
'Vaak vraagt de productie al vooraf of we beveiliging nodig hebben. De NOS werkt met een heel goed beveiligingsplan. Meestal maak ik zelf een veiligheidsinschatting na overleg met de politie. Sinds een paar jaar werken we met beveiligers die we inhuren bij nieuwsevenementen waar mogelijk bedreigingen plaatsvinden. Dit is met name bedoeld voor cameramensen die maar een klein stukje van de wereld kunnen zien. Beveiligers zijn hun extra oren en ogen en ze kunnen heel goed inschatten wat er gebeurt in een mensenmassa of wat ze voelen aankomen. Er zijn perioden dat we ze weken achtereen nodig hebben. Zoals op zaterdagen bij de gele hesjes-demonstraties. Of rond Sinterklaas.'
Heb je tips voor journalisten?
'Zorg dat de redactie weet wat je aan het doen bent en waar je bent. Spreek af dat je na een bepaalde tijd contact met elkaar hebt en zo niet, dat ze dan even contact met jou opnemen. Dat geldt ook voor freelancers. Meld je bij de Officier van Dienst Politie (OvPD) en zeg dat je journalist bent. Ik vertel van tevoren altijd even wie ik bij me heb. Verdiep je in de groep demonstranten. Komen er mogelijk tegendemonstranten en waar komen die vandaan? Waar parkeer je je auto zodat je makkelijk kunt wegkomen. Als je het gevoel hebt dat het onveilig wordt, neem dan afstand. Ga mee met ervaren collega’s. Vind niet zelf het wiel uit maar luister goed wat anderen doen en kijk om je heen. Let op wat de politie doet: als die zich terugtrekt, zorg dat je niet achterblijft.'
Heb je tips voor agenten?
'Laat geen discussie ontstaan over de politieperskaart; daar zijn immers afspraken over gemaakt met het ministerie. Besef dat het voor ons belangrijk is dat we binnen de afzetting ons werk kunnen doen. Anticipeer direct als er een dreiging is vanuit het publiek. We hadden in Rotterdam-West een keer meteen twee agenten die voor ons kwamen staan met de mededeling: ‘Dit zijn journalisten. We zijn in Nederland en dat betekent dat wij op de openbare weg ons werk mogen doen.’ Dat is heel belangrijk.'
Wanneer is voor jou de grens bereikt?
'Volgend jaar stop ik met dit werk, de situatie op straat is wel een van de redenen. Het wordt tijd dat iemand anders dit overneemt. Mijn leeftijd speelt ook een rol, ik ben in de vijftig. Het gaat nog iedere keer net goed, maar het is wel een paar keer heel dichtbij gekomen. Ik hou er helemaal mee op, want je kunt met dit werk niet een beetje stoppen. We hebben al langere tijd een huis in het buitenland en daar ga ik bedenken wat ik ga doen.'
Voelt het niet als een handdoek in de ring gooien?
'Misschien wel, maar er komt echt wel iemand die mijn werk overneemt. We laten ons nooit laten wegjagen van de straat. Als honderd mensen in gele hesjes roepen ‘weg met de NOS’ dan staan wij daar gewoon tussen. Schei toch uit.'
Gaat PersVeilig journalisten helpen?
'Zeker, alle aandacht helpt. Er is nog veel gebrek aan kennis. Bedreigingen zijn in de laatste tien jaar in een stroomversnelling gekomen. Ik heb continu in mijn achterhoofd: hoe is de situatie ter plekke? Is het veilig voor mijn cameraman? Is er politie? Kan ik daar gaan staan? Het is vast onderdeel van mijn werk geworden. Let eerst op je veiligheid. Het is helaas standaardpraktijk geworden.'