Soms denk je zelf zelfstandig journalist te zijn, maar is de Belastingdienst een heel andere mening toegedaan. Daarom is het belangrijk voor jou en je opdrachtgever om te weten of sprake is van zelfstandig ondernemerschap of van een verkapt dienstverband. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de modelovereenkomst. Een freelance overeenkomst kan vrij eenvoudig worden beëindigd, maar een arbeidsovereenkomst niet. Toch is de scheidslijn tussen de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst van opdracht niet altijd even duidelijk. Daarom kan het van belang zijn om na te gaan of feitelijk sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Arbeid, loon en ondergeschiktheid
Voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst moeten de elementen arbeid, loon en ondergeschiktheid aanwezig zijn. Weliswaar wordt ook binnen de opdrachtovereenkomst ‘arbeid’ tegen ‘loon’ verricht, maar doorgaans worden de werkzaamheden in zelfstandigheid verricht en ontbreekt daarmee het criterium ‘ondergeschiktheid’.
In de rechtspraak is er vaak discussie over de vraag of een arbeidsovereenkomst dan wel een freelance-overeenkomst is gesloten. De reden is duidelijk: de arbeidsovereenkomst is in feite een ticket to ride tot bijvoorbeeld ontslagbescherming, loondoorbetaling bij ziekte, een werkloosheidsuitkering (WW) na het einde van de arbeidsovereenkomst of een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA). Vaak ontstaat onenigheid als de werkgever/opdrachtgever de overeenkomst opzegt en de werknemer/opdrachtnemer zich beroept op het bestaan van een arbeidsovereenkomst die niet zomaar opgezegd kan worden.
Een rechter kijkt niet alleen naar de bedoeling van partijen, maar ook naar de feitelijke invulling in de praktijk. Het gaat om de totaalindruk, niet één element is beslissend. Omstandigheden die voor de rechter van belang zijn, zijn bijvoorbeeld:
- De manier van honorering of facturering.
- De ruimte die er is voor het aannemen van andere opdrachten.
- Of de betrokkene economisch afhankelijk is van de aanbieder.
- Of er wordt doorbetaald bij ziekte.
- Of de betrokkene zich moet houden aan bepaalde roosters, werktijden en andere regels.
Het dagblad en de persfotograaf
Dat de scheidslijn dun is, bewijst de zaak van een persfotograaf die gedurende een periode van twintig jaar (vrijwel uitsluitend) voor één regionaal dagblad werkte. Jaarlijks werd een overeenkomst van opdracht gesloten. Op zeker moment besloot het dagblad een einde te maken aan de relatie.
De fotograaf meende dat een arbeidsovereenkomst tot stand was gekomen die niet zomaar beëindigd kon worden. De kantonrechter was het met hem eens en hechtte doorslaggevende betekenis aan de economische afhankelijkheid van de fotograaf.
Maar in hoger beroep werd de beslissing vernietigd. Het is geen arbeidsovereenkomst, zo meende het hof, met name omdat er facturen met btw werden verstuurd, en er niet werd doorbetaald tijdens ziekte en vakantie. Keiharde, vaste regels zijn dus niet voorhanden. Nog steeds moet de rechter geregeld afwegen, interpreteren en uitsluitsel geven.
Verder lezen
Lees ook het artikel Modelovereenkomsten
Meer weten?
Neem contact op met NVJ Advocaten & Juristen. Stuur een e-mail naar juridisch@nvj.nl of bel 020-303 97 00 (14.00-17.00 uur).