Internet speelt een steeds belangrijkere rol binnen de journalistiek. Toch blijven Nederlandse journalistiekopleidingen achter als het aankomt op het doceren van digitale journalistiek. Dat concludeert de heropgerichte sectie Internet van de NVJ naar aanleiding van een onderzoek (pdf) onder de Nederlandse journalistiekopleidingen. “Er zijn bijvoorbeeld veel televisiezenders in Hilversum die stagiairs uit een andere opleiding vragen, omdat die wél technisch onderlegd zijn.”
Journalistiekopleidingen zijn te traditioneel. De cross-over tussen de klassieke journalistiek en sociale media en webskills ontbreekt. Er is te weinig aandacht voor digitale journalistiek. En hoewel steeds meer opleidingen het nut van digitale journalistiek inzien en hun curriculum erop aanpassen, is er in heel Nederland nog altijd geen specifieke afstudeerrichting voor digitale journalistiek.
De sectie Internet inventariseerde journalistiekopleidingen in Nederland en sprak met studenten van nu, onlangs afgestudeerden, docenten, journalisten uit de praktijk en hun werkgevers binnen de digitale journalistiek. Vooral de combinatie van journalistiek en algemene internetkennis ontbreekt binnen de opleidingen, concludeert de sectie. NU.nl-datajournalist Jerry Vermanen is het daar mee eens. “Het is vreemd dat jonge journalisten niet de basis van HTML kennen”, liet Vermanen ons weten via Twitter. “Als je jezelf als journalistiekstudent wilt verdiepen in nieuwe media, dan is die mogelijkheid er niet.”
“Technische skills zijn nu veel belangrijker dan een paar jaar geleden”, zegt Dichtbij.nu-hoofdredacteur Bart Brouwers. “Je mag verwachten dat de journalist van nu zonder problemen een kaartje of grafiek kan maken en deze kan embedden. Je hoeft als journalist geen code te kunnen schrijven, maar een journalist die geen video kan monteren, dat kan eigenlijk niet meer. En journalisten die dat niet willen leren, moeten zich afvragen of ze nog wel in het goede vak zitten.”
Internet is de basis
Volgens Brouwers moet internet de basis van alles zijn. “Daar komt niet alleen alles samen, het is ook een logisch platform waar je met je publiek kunt communiceren. En dan gaat het niet alleen om reacties op artikelen. Je kunt ook gebruik maken van kennis binnen je community. Dat community management wordt ook veel te weinig meegegeven.”
Het grootste deel van de opleidingen dat de sectie Internet sprak is het eens met de journalisten uit de praktijk. Peter de Vries bijvoorbeeld, die als directeur van het Instituut voor Media van de Hogeschool Utrecht drie jaar geleden begon met het wijzigen van het curriculum. “We zijn nu een enorme inhaalslag aan het maken. Dat is hard nodig. Er zijn bijvoorbeeld veel televisiezenders in Hilversum die stagiairs uit een andere opleiding vragen, omdat die wél technisch onderlegd zijn.”
Hoewel de Hogeschool Utrecht inmiddels de inrichting van de eerste twee studiejaren heeft aangepast om meer aandacht te besteden aan digitale journalistiek en de andere schooljaren volgen,
zijn er geen plannen voor een afstudeerrichting internetjournalistiek. Ook het lesgeven op technisch gebied blijft achter, terwijl uit het onderzoek van de sectie internet juist blijkt dat daar veel behoefte aan is. Studenten leren te weinig denken in crossmediale concepten. Als zij kennis hebben van techniek zoals het gebruiken van HTML, dan is dat meestal zelf aangeleerd.
Volgens De Vries zijn juist die technische aspecten lastig. “Hoe ver wil je daarin gaan? Als je teveel blijft hangen op het technische vlak, dan blijft er te weinig tijd over voor de vakinhoudelijke kant. Daarnaast verouderen technieken razendsnel. Beter is het om dat in de praktijk te leren.”
Meeste aandacht bij universiteiten
Uit het onderzoek van de sectie Internet blijkt dat het de universiteiten zijn die momenteel de meeste aandacht besteden aan digitale journalistiek. Toch is ook daar nog weinig aandacht voor digitale media als apps, sociale media, tweede schermen en datajournalistiek. Terwijl daar wel behoefte aan is. “Het klopt dat de opleidingspraktijk achter loopt op het werkveld”, geeft Geert-Jan Bogaerts toe. Als consultant nieuwe media is hij verantwoordelijk voor het curriculum van de Master Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Dat gat is er en we doen er alles aan om erop in te spelen.”
Volgens Bogaerts is het niet meer dan logisch dat opleidingen geen gelijke tred kunnen houden met de beroepspraktijk. “Elke opleiding streeft naar aansluiting, maar je kunt ook niet te ver vooruit lopen. Dan kom je met kennis waar de studenten in de praktijk nog weinig aan hebben. Je kunt niet al te ver vooruit lopen, vooral ook omdat het werkveld betrekkelijk conservatief is.” Toch mogen er ook volgens Bogaerts nog wel wat stappen gezet worden. “Daar zijn we nu druk mee bezig. Het veranderen van een curriculum doe je niet zomaar. Daar gaat een hele hoop bureaucratie aan vooraf. Maar de verandering komt eraan.”
Ook bij de Rijksuniversiteit Groningen is er geen specifieke afstudeerrichting voor digitale journalistiek. Net als bij andere universitaire journalistieke masters in Nederland. Bij Fontys Hogeschool in Tilburg is er een specialisatie Digital Publishing, al is bij de ondervraagde docenten van de opleiding journalistiek niets bekend over de inhoud.
Studenten aan de diverse journalistiekopleidingen worden opgeleid tot allround journalist. Studies waarbij digitale journalistiek onderwezen wordt, leveren doorgaans allemaal de combinatie print, rtv en internet. Een speciale afstudeerrichting is ook niet nodig, volgens Bogaerts. “Internet komt in alle vormen van de journalistiek terug in de dagelijkse praktijk. We willen meer toe naar een mindset waarbij eerst de site bediend wordt en daarna pas de rest. Zo zou het in ieder geval moeten.”
Deze opvatting strookt met de mening van de sectie Internet van de NVJ, die van mening is dat internetjournalistiek een vak apart is. Internetjournalistiek is anno 2012 een volwaardig journalistiek medium, dat niet meer weg te denken is. En daar dienen de opleidingen op in te spelen. Of zoals goeroe Jeff Jarvis het stelt: journalistieke opleidingen moeten zich, net als het vak, aanpassen aan de huidige tijd.