Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg heeft vandaag aangegeven dat de bescherming van journalistieke bronnen in Nederland tekort schiet. Deze principiële uitspraak is gedaan naar aanleiding van een inval van het Openbaar Ministerie bij het weekblad AutoWeek van Sanoma Uitgevers in 2002.
AutoWeek werd in 2002 op intimiderende manier door de politie gedwongen beeldmateriaal af te staan van een illegale straatrace in Hoorn. Deze foto’s waren door een AutoWeek-journalist gemaakt onder toezegging van anonimiteit aan de deelnemers van die straatrace. Door de inbeslagname werd die afspraak geschonden. Het Europese Hof heeft nu geoordeeld dat dit een ongeoorloofde inbreuk maakt op de journalistieke bronbescherming.
Het journalistiek brongeheim is een hoeksteen van de persvrijheid, zo wordt nog eens bevestigd in dit principiële arrest. Door de hoofdredacteur van AutoWeek enige tijd te arresteren en te dreigen met het platleggen en doorzoeken van alle Sanoma redacties (in het weekend van het huwelijk van Willem-Alexander en Maxima) om zo druk uit te oefenen op Sanoma om beeldmateriaal van een illegale straatrace af te geven, handelde de Nederlandse Staat in strijd met artikel 10 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. En die beperking van de uitingsvrijheid had niet de door artikel 10 lid 2 EVRM vereiste wettelijke basis. Immers, onder Nederlands recht kan de Officier van Justitie zonder rechterlijke toets besluiten tot inbeslagname van journalistiek materiaal. Het Hof is het met Sanoma eens dat er in beginsel altijd een met waarborgen omklede rechterlijke toetsing moet plaatsvinden voordat journalistiek bronmateriaal door het OM in beslag kan worden genomen. De Nederlandse Staat is veroordeeld tot betaling van een kostenvergoeding van 35.000,- euro aan Sanoma.
Hoofdredacteur AutoWeek Tonie Broekhuijsen: “Het gaat om een principiële zaak en ik ben dan ook blij met deze uitspraak. De voor het journalistieke beroep noodzakelijke bescherming van bronnen en bronmateriaal werd door Justitie in deze kwestie met voeten getreden. Voordat journalistiek bronmateriaal door het OM in beslag kan worden genomen, zou er in beginsel altijd een met waarborgen omklede rechterlijke toetsing moeten kunnen plaatsvinden, en daar was in dit geval geen sprake van.”
Een groot aantal journalistieke organisaties ondersteunde deze case. Thomas Bruning, secretaris van het Persvrijheidsfonds en NVJ-secretaris: “In Nederland is bronbescherming nog onvoldoende bij de wet geregeld. Een wetsvoorstel daartoe is in voorbereiding. Dat wetsvoorstel zal moeten worden aangescherpt naar aanleiding van dit arrest van het Europese Hof en dat is een goede zaak”.
Het bezwaar van Sanoma Uitgevers werd onderschreven door een groot aantal organisaties, waaronder het Persvrijheidsfonds, de NVJ, het Genootschap van Hoofdredacteuren, de VVOJ, en tientallen buitenlandse en internationale organisaties, zoals de European Federation of Journalists, Media Legal Defence Initiative en de International Press Institute.
De procedure is behandeld door mr. Otto Volgenant van advocatenkantoor Kennedy Van der Laan.
AutoWeek maakte in 2002 beeldopnamen van een illegale straatrace in Hoorn onder toezegging van anonimiteit aan de deelnemers. Het Openbaar Ministerie heeft inbeslagname van het beeldmateriaal geëist. Toen dit werd geweigerd, met beroep op bronbescherming,
werd hoofdredacteur Tonie Broekhuijsen gearresteerd en Sanoma Uitgevers werd gedreigd met ‘sluiten van de tent’.
Achteraf bleek dat de redenen voor de inbeslagname niet zo urgent waren als gesteld. Er werd door Justitie gezegd dat het ging om ‘een zaak van leven en dood’. Maar uiteindelijk bleek het te gaan om een auto die betrokken was geweest bij een ramkraak (deze auto stond overigens niet op de foto’s en Justitie heeft deze foto’s niet meer gebruikt). Van de kant van Justitie werd onevenredige druk uitgeoefend op Sanoma om de CD Rom af te staan. Uiteindelijk heeft Sanoma de CD Rom onder protest afgegeven en tekende bezwaar aan tegen de gevolgde procedure.