‘Investeer in verhalen die er echt toe doen, hou je niet alleen bezig met het rondpompen van nieuws want daartoe is de samenleving zelf heel goed in staat.’ Dat zegt vertrekkend NVJ-voorzitter Bert de Jong. Aanstaande zaterdag neemt hij tijdens de jaarvergadering in Leeuwarden afscheid.
Deze week staat in het teken van afscheid nemen en van terugkijken. Bert de Jong noemt het liever beschouwing. Over waar de journalistiek staat en waar die naar toe gaat. ‘We moeten ons opnieuw uitvinden. De waarde van de journalistiek blijft weliswaar overeind, maar de structuur waarbinnen de journalistiek functioneert, is hard bezig om te verdwijnen.’
Hij maakt graag de vergelijking met ICT. ‘Daar heb je beheerders en bouwers. De journalistiek is nu nog ingesteld op beheer: hoe kunnen we behouden wat we hebben en dat nog een tijdje draaiende houden? De tijd dat je alle lagen van de samenleving kon bereiken is niet meer. De gemiddelde leeftijd van lezers van regionale kranten en kijkers en luisteraars van regionale omroepen is 55 jaar en ouder. Daarmee kun je niet meer overeind houden dat je alle lagen van de bevolking op een evenredige wijze bedient met journalistieke expertise en vakmanschap.’
De regionale omroep was anders wel op haar best toen het noodweer losbarstte boven het terrein van Pinkpop
‘Dat zeker. En in Limburg zie je bovendien het mooie initiatief dat de media elkaar hebben gevonden. Daar zie je de kracht van het digitale kanaal waarbinnen de verschillende kanalen worden gebundeld, zoals Dagblad de Limburger/Limburgs Dagblad en omroep L1 gaan doen in 1Limburg.’
Is dat voldoende om jongere generaties te bereiken?
‘Je ziet dat deze generaties heel veel informatie consumeren en verspreiden. Daar zou je je journalistieke expertise aan willen toevoegen. We moeten een beetje loskomen van het zenden. Een verhaal kan nog zo interessant zijn, maar het is een lucky shot. Voor jou kan een zaterdagbijlage op dit moment weinig relevant zijn, maar is dat misschien wel over drie weken. Stel de ontvangers centraal. Wat we nu doen is 80 procent van het nieuws rondpompen, terwijl 20 procent van de verhalen echt onderscheidend zijn. Als je je energie steekt in die 20 procent, dan kun je het rondpompen overlaten aan de samenleving.
Uit welke middelen moet zo’n nieuw model betaald en opgebouwd worden?
‘Het verdienmodel, wordt als eerste geroepen! Onderhand is het een vanzelfsprekendheid dat journalisten veel werk doen maar er weinig voor betaald krijgen, maar die vanzelfsprekendheid gaat over. Ik ben heel blij met het afgelopen Jaar van de Freelancer van de NVJ, en ook met de huidige discussie over Blendle. We hebben te maken met een nieuw soort bewustwording. We zijn niet gratis, onze verhalen hebben een waarde. De volgende stap is het afrekenen. Daar past een overheid bij die meer geld steekt in journalistieke creatie en minder in het onderhouden van structuren, zoals nu gebeurt met het publieke bestel. Alle middelen van video, beeld, audio, tekst, print en digitaal zijn voorhanden. Steek het geld in journalistieke creatie. Daarmee komen we dichter bij de fundamentele functie van de journalistiek: die ooit begon met het informeren via handelsberichten en waaraan gezag en vertrouwen werd toegekend.’
Hoe realistisch is zo’n plan?
‘Er zal nog heel wat water door de Rijn moeten stromen. Aan de andere kant ben ik blij met de vaststelling van de Raad voor Cultuur dat de makers centraal moeten worden gesteld. Daar begint het mee. De journalistieke creatie is het fundament voor datgene wat je daaropvolgend kunt doen. Er moet een nieuw besef komen dat je moet investeren in het bouwen en niet alleen in het beheren van bestaande structuren.’
Kun je met een nieuw soort bewustwording spreken van een omslagjaar?
‘Die overtuiging heb ik. We mogen dat als NVJ ook uitdragen en hiermee het zelfbewustzijn van de beroepsgroep aanwakkeren.’
Hoe zal dat zijn beslag krijgen in arbeidsvoorwaarden?
‘Ik ben een groot voorstander van een journalistieke cao waarin de journalistieke waarden worden gewaarborgd. Tegelijkertijd zit de sector ook in de modus van beheer en behoud, van paniek en korte termijndenken. Dat wordt een spanningsveld. We zullen een breed front moeten vormen voor een sterke journalistieke cao, waar werknemers en freelancers profijt van moeten kunnen hebben. Gelijk werk verdient gelijk loon. Dat vraagt om solidariteit, juist ook van onze leden op redacties die freelancers inhuren.’
In hoeverre blijf je in de toekomst nog betrokken bij de NVJ?
‘Ik verlaat het bestuur, maar ik verdwijn niet van de aardbodem. Ik blijf betrokken, daarvoor zijn de NVJ en de journalistiek me te dierbaar. Ik blijf me bezighouden met het traject naar een journalistieke cao, juist in deze tijd nu er aan het journalistieke fundament wordt gesleurd met de ene reorganisatie na de andere. Ik ben blij en trots dat de NVJ na een bestuurlijk zware periode aan kracht en elan heeft gewonnen en dat er ruimte en energie is gekomen om te bouwen, om sterker te worden en om creatieve coalities te vormen met andere partijen. Onze NVJ Academy is een sterk merk geworden, die ook door andere organisaties en niet-leden wordt gevraagd, onze juridische dienst wordt nu ook door de Fotografenfederatie volop gebruikt. Dat is goed, want alleen met een krachtige club kunnen we het verschil in de toekomst voor de leden blijven maken. Er moet nog veel werk worden verricht.’
Op zaterdag 14 juni neemt de NVJ afscheid van voorzitter Bert de Jong. Dit gebeurt tijdens de jaarvergadering van de NVJ in aanwezigheid van burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden. De Jong heeft 12 jaar in het hoofdbestuur van de NVJ gezeten. In 2008 was hij waarnemend voorzitter, vervolgens penningmeester en sinds 2013 opnieuw waarnemend voorzitter.