Foto: Michel van Bergen
Minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius heeft de Tweede Kamer op 12 december een brief gestuurd waarin zij aankondigt dat de automatische persalarmering van de hulpdiensten Ambulancezorg Nederland, Brandweer en Politie zal worden stopgezet. De NVJ heeft hier protest tegen aangetekend en onderzoekt zowel mogelijkheden om dit besluit terug te draaien als wettelijke alternatieven. Op korte termijn gaat de NVJ hierover met de minister in gesprek.
Aanleiding
Aanleiding voor het besluit van Yeşilgöz-Zegerius is het initiatief van de Ambulancezorg Nederland (AZN) om door de landsadvocaat het wettelijke kader van de automatische persalarmering te laten onderzoeken. AZN had dat verzoek gedaan omdat zij moeite heeft met het feit dat journalisten vaak eerder dan hulpdiensten ter plekke zijn bij incidenten én dat er mogelijkerwijs herleidbaarheid zou zijn naar slachtoffers door de snelheid en vorm van perspublicaties over incidenten. Zowel de politie, de brandweer als het ministerie van Justitie en Veiligheid delen de visie van AZN overigens niet en zijn voorstander van het in stand houden van de huidige automatische persalarmering.
Automatische persalarmering stopt per 1 april 2023
De landsadvocaat heeft geoordeeld dat er geen wettelijke basis is voor de automatische persalarmering en dat het zelfs indruist tegen bestaande wetgeving op het vlak van privacy en het medisch beroepsgeheim. Daarom moet in de optiek van de landsadvocaat worden gestopt met de automatische persalarmering. Het grondwettelijke recht op vrije meningsuiting (en daarmee ook persvrijheid en vrije nieuwsgaring) prevaleert in de visie van de landsadvocaat niet boven de twee andere genoemde wettelijke regelingen. Het huidige ministeriële besluit voorziet in de beëindiging van de automatische persalarmering per 1 april 2023.
Die datum valt samen met een landelijke upgrade van de meldkamersystemen, waarbij versleuteling van de P2000-meldingen (een onderdeel van het C2000-alarmeringsnetwerk waar de meldingen van de meldkamer en de terugkoppeling van hulpdiensten over lopen) een belangrijk onderdeel is. Dat heeft dus ook implicaties voor de toegankelijkheid van de P2000-informatie: daar waar tot dusver de meldingen konden worden opgevangen en gelezen via pagers en websites van derden, vervalt deze mogelijkheid (tenzij je een pager hebt die de bewuste encryptie ondersteunt).
Verstrekkende gevolgen voor journalistiek, publiek en politie
Het stopzetten van de automatische persalarmering én het versleutelen van de P2000-communicatie maken het moeilijk of zelfs onmogelijk voor journalisten om tijdig en adequaat verslag te doen van kleinere incidenten tot ernstige incidenten met een landelijke of zelfs internationale nieuwswaarde.
Dit heeft verstrekkende gevolgen voor de journalistieke beroepsgroep: freelance persfotografen, videojournalisten en schrijvende journalisten kunnen hun onafhankelijke verslaggevende en controlerende rol niet langer vervullen en lopen bovendien een substantieel deel van hun inkomsten mis aangezien zij niet meer in staat zijn om tijdig en adequaat verslag te doen van incidenten.
Adequate en tijdige verslaggeving in gevaar
'Ons meest fundamentele bezwaar is dat adequate en tijdige verslaggeving in gevaar komt door het verdwijnen van de alarmering,' zegt NVJ-secretaris Paul Teixeira. 'Journalisten kunnen minder goed of zelfs helemaal niet ter plaatse verslag doen van het optreden van een hulpdienst en worden voortaan afhankelijk van het publiek of hulpdiensten zelf. Daardoor is een onafhankelijke blik op het functioneren van deze diensten niet langer aan de orde én wordt het publiek niet langer goed geïnformeerd.'
Ook geeft Teixeira aan dat het voor de politie een verzwaring van de voorlichtingstaak betekent. 'Als er in een regio ’s nachts een incident plaatsvindt, bijvoorbeeld een ernstige brand met impact op de omgeving, moet de dienstdoende politievoorlichter alle regionale en landelijke journalisten gaan bellen, appen of sms’en. Dat is ondoenlijk en de politie zal naar aanleiding van het ministeriele besluit niet honderden extra voorlichters aannemen om het gat op te vullen dat ontstaat door het stopzetten van de automatische persalarmering.'
Wat gaat de NVJ doen?
Het is voor de NVJ duidelijk dat de stopzetting van de automatische persalarmering niet alleen onwenselijk is, maar dat het ook vestrekkende gevolgen heeft voor de journalistieke beroepsgroep zelf, het controlerend vermogen van de pers en dus de publieke informatievoorziening.
'We gaan op korte termijn in gesprek met de minister van Justitie en Veiligheid,' licht Teixeira de vervolgstappen van de NVJ toe. 'Onze juristen zullen het advies van de landsadvocaat nader toetsen. Ook onderzoeken zij andere mogelijkheden binnen de huidige wetgeving en mogelijke wettelijke alternatieven. We houden contact met onze achterban over de gevolgen van de stopzetting van de automatische persalarmering en zullen daarin nauw optrekken met de hoofdredacties die ook ernstige bezwaren hebben tegen dit besluit.'
